Bölgemizdeki savaşlarda zarar gören 10 tarihi eser

Haçlıların korkulu rüyası olan Nureddin Zengi tarafından 12. yüzyılda yaptırıldığı bilinen Musul Ulu Camii, eğik minaresiyle adeta şehrin sembolü haline gelmişti. Bu sebeple halk arasında Musul için “kambur” lakabı da kullanılırdı. Eser aynı zamanda “Nuri Camii” diye de şöhret bulmuş. Selahaddin Eyyubî’nin yetişmesinde büyük emeği geçen Nureddin Zengi’nin yadigârı bu zarif eser şimdilerde yerle bir olmuş durumda.

Yemen’deki iç savaş sırasında Taiz şehrindeki tarihi Kahire Kalesi de zarar gördü. 1000 yıldır Taiz semalarını süsleyen 120 metre yükseklikte inşa edilen kale, 2015 yılının Mayıs ayında bombalandı. Sabr Dağı’na inşa edilen kalenin Salihiler döneminde tamamlandığı biliniyor. Osmanlı’dan önce hapishane olarak kullanılmış bu muhkem yapının 4 ana kapısı bulunmakta. Bir zamanlar ulaşılması, ele geçirilmesi imkânsız olan bu kartal yuvası bile modern savaşların yıkıcılığı karşısında aciz ve savunmasız.

Emeviler döneminde yaptırılan Halep Ulu Camii, 1986’da UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü) tarafından Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştı. Fakat 1300 yıllık eser şimdilerde metruk bir harabe durumunda. İlk defa 2012 yılında saldırılardan zarar gören Halep Ulu Camii, 2013’te kullanılamaz hale geldi. Defalarca tankların hedefi olan mabed, içinde depolanan mühimmatların infilak etmesi sonucunda ağır hasar gördü. 45 metrelik eşsiz minaresi tamamen yıkılırken, caminin avlusu ve külliyesi de kullanılamaz durumda.

Suriye iç savaşının mağdurlarından biri de Hz. Peygamber’in (sas) ünlü komutanı Halid b. Velid (ra) adına 13. yüzyılda Memluk Sultanı Baybars tarafından yaptırılan cami. Humus şehrindeki tarihi Halid b. Velid Camii, 2013 yılında Esed güçleri ile muhalifler arasında yaşanan çatışmada roketlerin hedefi oldu. Kubbesi düşmek üzere olan caminin içine bulunan Halid b. Velid’e ait kabir de yok edildi. 1908 yılında Osmanlılar tarafından restore edilen 700 yıllık eser, bütün mağdurları gibi savaşın bitmesini ve kendisine uzanacak yardım elini bekliyor.

Arap Baharı sonrasında iç savaşa sürüklenen ülkelerden biri de Libya. Ülkenin başkenti Trablus’ta yer alan tarihi Ahmed Paşa Camii de savaşta tahrip edilen eserlerden biri. Trablus’ta tarihi kent içinde bulunan cami, 1737 yılında Karamanlı Ahmed Paşa tarafından inşa ettirilmiş. Tarihi Osmanlı Çarşısı ve saat kulesinin yanında bulunan caminin bahçesinde 50’den fazla kabir de bulunmakta.

Suriye’nin Humus kentinde yer alan ve 11. yüzyılda Haçlılar tarafından yaptırılan Şövalye Kalesi (Krak des Chevaliers) bütün heybetine karşın savaşa direnemedi. 2006 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınan kale ciddi boyutlarda hasar gördü. Dünyanın Ortaçağ’dan günümüze ulaşan en büyük kalelerinden biri olan eser, Trablus Kontu II. Raymond tarafından 1142’de yaptırılmış. Haçlı Seferleri sırasında önemli görevler üstlenen Hospitalier Şövalyeleri tarafından kullanılmış.

Uzmanlara göre 2000 yıllık bir geçmişi olan Palmira Antik Kenti, 2015 yılında IŞİD’in kontrolüne geçti. UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Palmira (Tedmur) şehrindeki pek çok eser bu dönemde tahrip edildi. Tarihi Baalşamin tapınağını havaya uçuruldu, Bel tapınağı bombalandı, geriye kalanlarda balyozlarla kırıldı. Kent, Palmira Devleti döneminde Kraliçe Zenobia tarafından kurulmuş. Greko Romen ve Pers kültürünün izlerini taşıyan şehir, tarihi eser kaçakçılarının en büyük ganimetlerinden biri oldu.

Irak’ın Samarra şehrinde yer alan ve yüzyıllardır Şiiler tarafından ziyaret mekânı olarak kullanılan El-Askeri Camii ve türbesi 2006’da IŞİD tarafından düzenlenen bombalı bir saldırının kurbanı oldu. Şiilere göre son imam Muhammed Mehdi’nin babası Hasan Askeri adına 10. yüzyılda yaptırıldığı düşünülen caminin işçiliği ile göz kamaştıran altın kubbesi tamamen çökmüş durumda.

Osmanlı mirasını en güzel yansıtan tarihi şehirlerde biri olan Halep, neredeyse tamamen haritadan silindi. Her gideni kendine meftun eden kadim şehrin yerinde şimdi moloz yığınları var. Bu kıyımda yok olan eserlerden biri de tarihi El-Medine Çarşısı. Çarşı, 2012’den bu yana kullanılamaz durumda. Yapımı 14’üncü yüzyılda tamamlanan El-Medine Çarşısı, taş koridorları ve ahşap binalarıyla Ortaçağ’da Halep’i ziyaret eden tüccarların da seyyahların da göz bebeğiydi. Savaştan önce 1000’e yakın dükkânıyla çarşı göz kamaştırıyordu.

IŞİD 2014 yılında Musul’u ele geçirdikten sonra Hz. Yunus (as) adına yaptırılan türbeyi ve yanındaki camiyi havaya uçurdu. Nebi Yunus Türbesi’nin tam olarak ne zaman yaptırıldığı bilinmiyor. Fakat bazı tarihçiler eseri 8. yüzyıla tarihlendiriyor. Türbeyle birlikte çevresindeki cami, müze ve tarihi eserler de yok oldu.