İran seçimlerinde sonucu seçim hileleri mi belirledi?

İran'da yaşayan Cihan aktaş, seçimlere hile karıştırıldığı iddialarını yorumladı. Aktaş, yapılacak araştırmalar sonucu hile iddialarında gerçeklik payı olduğu ortaya çıksa dahi, Ahmedinejad'ın zaferinde birçok etkenin rol oynadığını kaydediyor.

Cihan Aktaş'ın yazısını iktibas ediyoruz:

İran seçimlerinde hile iddiası

Cihan Aktaş / Dünya Bülteni

İran'da renkli ve canlı bir kampanyanın ardından geçtiğimiz Cuma günü gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçimini muhafazakâr aday ve halihazırda cumhurbaşkanlığı konumunda bulunan Mahmud Ahmedinejat, % 64.47 oyla kazandı. Seçim sonuçlarının televizyonda aktarılışına yansıyan bir belirsizliğin ardından gece yarısı gelen bu açıklama, reformist adayların seçmenleri üzerinde şok tesiri yaptı. Çünkü bu açıklamadan kısa bir süre önce de Mir Hüseyin Musavi, sandık başlarında kendisini temsil eden denetçilerinin raporlarına binaen seçimi kazandığını ilân etmişti.

Ahmedinejat'ın aldığı büyük oy oranıyla İran halkını şoka uğratması ilk kez yaşanmıyor. Dört yıl önce de, hiç tanınmayan bir kişilik olan Ahmedinejat, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Rafsancani'yi seçim yarışında geri bırakacak kadar oy toplayarak siyasetin gündemine dâhil olmuştu. Bu pek tanınmayan bürokratın siyasetteki hızlı yükselişini reformist siyaset yorumcuları, besicilerin (gönüllü askerlerin) ve Rehber'in desteğine bağladılar. Dört yıl önceki seçimlerde de hile yapıldığı, o seçimlerin ilk turunda elenen Hüccetülislam Mehdi Kerrubi tarafından ısrarla gündemde tutuldu. Hatta Kerrubi'yi destekleyen Milli İtimat gazetesinin seçimden bir gün önceki başlığı, "Bu gece uyumayacağız" şeklinde atılmıştı. Kerrubi'ye göre, toplumda hiç tanınmayan Ahmedinejat dört yıl önceki seçimleri, geceyarısı sandıklarda yapılan bir operasyonla kazanabilmişti.

Sandıkta hile yapılması ihtimali bu seçimlerde sıklıkla gündeme getirilen bir konu oldu. Musavi de taraftarlarını oy vermeye giderken yeşil renkte giysi giyinip de taraflarını belli etmemeleri konusunda uyarmıştı.

Cuma günü gerçekleşen seçimlere katılım, beklenildiğinden yüksekti. Oy verilen merkezlerin önünde gün ortasında bile uzun kuyruklar görülüyordu. Akşam saat 18.00'de bitmesi gereken seçim, 21.00'e kadar uzatıldı. Seçimlerin kurallara uygun yapılması için bütün ülke sathında siyasal partileri temsilen 110 bin kişi denetimci olarak çalıştı. Bununla birlikte reformist adaylar denetçilerinin kendilerine ulaştırdığı sandık dökümlerinin, resmi olarak açıklanan rakamlarla uyuşmadığını öne sürdüler. Sonuçlardan memnun kalmayan reformist seçmen Tahran'da sokaklara dökülerek büyük meydanlara aktı. "Musavi, Musavi oylarimizi geri al!" sloganları eşliğinde. Motosikletler, arabalar, otobüsler yakıldı. Vitrinlerin camları kırıldı. Gösteriler genişleyince polis gözyaşı bombası ve jopla müdahale etti, havaya ateş açtı. Bu arada taraftarları Musavi'nin yeni bir açıklama yapmasını beklediler.

Ahmedinejat seçim kampanyası süresince rakipleri tarafından sıklıkla yalan söylemekle ve rakamları tahrif etmekle suçlamıştı. Seçim sonuçları açıklandıktan sonr,a "Bu, yalanın ve istibdatın hakimiyetinden başka bir şey değil" diyen Musavi, seçimlerde hile yapıldığına dair inancını tekrarladı ve bu işin peşini bırakmayacağını, seçim tezgâhının arka planında yatan gerçekleri halka açıklayacağını söyledi. Kerrubi de benzeri bir açıklama yaptı ve aldığı 300 bin civarındaki oyun, kendi seçmen potansiyelini yansıtmaktan uzak olduğunu öne sürdü. Muhafazakâr aday Muhsin Rızai ise seçimlerde hile yapıldığına dair açık bir fikir beyan etmedi. Reformist adaylar bir adım daha atabilmek için rehber Hamaney'in bir açıklama yapmasını beklediler. Hamaney ise yaptığı açıklamada Ahmedinejat'ın seçimleri kazandığını ve seçimin, halkın büyük katılımıyla normal şartlarda geçtiğini belirtti.

İran'da devrimden sonra gerçekleşen, adaylar tarafından apaçık bir şekilde hile karıştırıldığı öne sürülen ilk seçim bu. Ancak seçim kampanyaları, Hatemi'nin cumhurbaşkanı seçildiği 1997'den bu yana ilk kez halkın geniş kesiminin rejimle bütünleştiği sahneler sunuyordu. Kerrubi bu konudaki duygularını yaptığı açıklamada, "Halkın seçime katılma heyecanı hükümet tarafından istismar edildi. Seçim sonuçları bayram olarak kutlanabilirdi, oysa mersiyeye çevrildi", dedi.

Seçimde hile yapıldığı henüz reformist adaylar tarafından öne sürülen bir iddia. Ahmedinejat'ın seçimleri açık farkla kazanması, iddia edildiği gibi seçimlerde hile yapılmamışsa eğer, reformistlerin bir yerlerde yanıldıklarını ortaya koyuyor.

O yer ise taşra ve varoşlar. Reformistler, taşra halkı ve varoş nüfusuyla iletişim kurabilecekleri kurum ve araçlardan yoksunlar. Devlet televizyonu ve radyosunda ise görüşlerini halka kısıtlı olarak aktarabildiler. Bu seçimin sonuçları, halkla yüzyüze gelmelerini mümkün kılacak iletişim araçlarına mesafeli olan reformistlerin, modern iletişim kanalları oluşturmada da yeteri kadar başarılı olmadıklarını düşündürtebilir. Ahmedinejat'ın seçimleri kazanmasında ise muhakkak ki camilerin yanında yer alan dini merkezlerde sürdürülen faaliyetlerle irtibatını koruması rol oynadı.Ayrıca Ahmedinejat hükümette bulunduğu dört yıl içinde taşra gezilerini hiç ihmal etmedi ve taşra halkını gözeten maddi bağışlarda bulunmaya da devam etti.

Kısa süre içinde ve maharetle örgütlenebilen bir toplumu var, İran'ın. Belki her sene Muharrem ayında 40 günü bulan bir süre devam eden yasla ilgili organizasyonların getirdiği bir maharet bu. Musavi taraftarlarının yeşil renkle sağladığı iletişim ve bütünlük bunun bir göstergesiydi. Bu ülkenin büyük şehirlerinde, özellikle de Tahran'da, yabancıların hemen dikkatini çeken, araba sayısının çokluğunun etkilediği bir trafik karmaşası vardır. Trafikte sıklıkla, genellikle canları tehdit etmeyen ölçekte kazalar meydana gelir. Bir kazanın ardından kısa süre içinde yatışır ortalık. Taraflar el sıkışarak kaza yerinden ayrılır. İran halkı kavgacı bir halk değildir. Bu seçim sırasında sürdürülen kampanyalara da İran halkının ılımlı mizacı damgasını vurdu. Toplum kritik bir seçim kampanyasını şiddet hadiseleri vuku bulmadan yaşadı. Caddelerin iki tarafında saf tutan karşıt görüşten gençler, bütün heyecanlarına karşılık şiddete meyletmedi.

Bu barışsever ve ılımlı mizacın İran halkının normal yaşantılarına en kısa zamanda dönmesine yardımcı olmasını dileyelim.