Kur`an meali okuma rehberi

1- İslam'la yeni tanıştık, Kur'an okumak istiyorum hangi mealle başlamalıyım?

Kur'an'ı okumak, hele ki anladığımız dilde "anlamak" için okumak kuşkusuz en önemli adımdır. İslam'la tanışan her birey, gecesini gündüzünü bu kitapla yani Kur'an'la, O'nu anlamaya, kullandığı dil ve üsluba alışmaya gayret göstererek geçirmelidir. Ancak bu süreçte hangi meali okumamız gerektiği sorusu belirmektedir. İşte bu noktada doğru tercih yapmanın çok önemli olduğunu düşünüyorum, zira -kişisel gözlemim- piyasadaki her meal birbirinden belirli konularda (üslup, dipnot, kullandığı dilin güncelliği vs.) ayrılmakta, dolayısıyla farklı okuyucular için daha (iyi) anlaşılır ya da daha (az) anlaşılmaz olmaktadır. Kişisel okumalarım sonucunda şöyle bir tablo çıkardım, meal seçiminde size faydalı olabilir:

1- MUHAMMED ESED, MEAL TEFSİR
Tanım: Bir meal tefsir. Yani sadece ayetlerin çevirilerini yapmakla kalmıyor aynı zamanda gerek notlandırmaları ve gerekse de cümle kurgusu ile bir yarı-tefsir yapıyor.

Kullandığı Dil: Güncel bir dil kullanıyor, kavramlarda dahil pek çok arapça kalıbı çevirdiği dildeki en yakın anlamına göre çeviriyor. Ancak bu mealin çok sade olduğu intibasına neden olmasın. Özellikle bazı ayet çevirilerinde Esed, çok üst bir dil kullanabiliyor. Kitap okuma alışkanlığı olmayan, İslami ve felsefi kavramları çok iyi bilmeyen -yani her açıdan yeni olan- arkadaşlar için bu durum çok sıkıntılı olabilir.

Eleştiriler: Esed bir meal tefsir olduğu için anlam odaklı çeviriler yapmıştır. Yani ayetin motamot karşılığından ziyade (bunu da gözeterek) ayette ifade edilen / murad edilen anlamı daha iyi karşılayacak biçimde cümleleri tekrar kurgulamıştır. Bu da eserde müfessirin daha fazla müdahalesi olduğu anlamına gelir. Bu açıdan dikkatli okunulması gereken bir meal. İkinci önemli eleştiri ise belirli konulardaki (özellikle cin gibi 3 boyutlu dünyada bilinen bir karşılığı olmayan varlıklar ve mucizeler gibi doğa üstü konularda) farklı tutumu yine ciddi eleştiriler alır.

Artıları: Yukarıda saydıklarım bir kenara, Esed Avrupalı bir düşünür. Sonradan müslüman olmuş ve islam dünyasının en buhranlı dönemlerinde hem Avrupa'yı hem Ortadoğu'yu iyi tanımış bir kişilik. Sekülerleştirilmiş ve pozitivist modern bireyin zihin dünyasının nasıl çalıştığını iyi biliyor. O nedenle mealinde özellikle felsefi / akli konulardaki sorulara cevap vermek konusunda özel bir çabası var. Zaten amacı Avrupalı insana Kur'an'ı tanıtmak. Çok iyi notlandırmaları var, ayetlerde takıldığınızda tefsirlerde sayfalarca anlatılan bir meseleyi yarım sayfada özetleyebiliyor. Zemahşeri'den bolca faydalanması da ayrıca önemli.

Bu Meali Seçecek Olanlara Tavsiyeler: Kitap okuma alışkanlığınız yoksa, uzun cümlelerde anlama sıkıntısı çekiyorsanız, felsefi terminolojiyle aranız pek yoksa, daha önce hiç meal okumadıysanız bununla başlamamanızı öneririm. Eğer Esed mealini sevdiyseniz veya yukarıda saydığım dezavantajların sizde olmadığını düşünüyorsanız mutlaka birkaç mealle birlikte Esed'den faydalanın.

2- M. HAMİDULLAH MEALİ
Tanım: Motamot çeviri (olabildiğince) yapan bir meal. Anlam bağlamını Esed kadar olmasa da gözetiyor.. Ancak mealinde öncelikle birincil anlamı aktarmaya gayret ediyor.

Kullandığı Dil: Çeviri güncel bir dile sahip. Esed gibi kavramları çevirdiği dilin en yakın anlamına göre çevirmiyor. Bu açıdan Esed'in yanında daha geleneksel. Ancak cümle yapısı akıcı, çok fazla arapça / eski dilde kavram kullanmıyor.

Eleştiriler: Hamidullah meali -bir tefsir olmadığı için- Esed gibi doyurucu bir notlandırması yok. Gerçi bunun olması da beklenmiyor bir mealden.

Artıları: Hamidullah Kur'an tarihinin en nitelikli uzmanlarından biri. Arapçayı, Kur'an'ın tarihsel sürecini mükemmel derecede iyi biliyor. Kur'an Tarihini tedvin sürecinden, son dönem meallere kadar geniş bir inceleme sahasına ve birikime sahip olduğu için meallerdeki -olası- hataları önceden görmüş olması kuvvetle muhtemel. Yine tarihsel süreci ve inzali iyi bildiği için ayetlerin hangi minval üzere indiğini daha iyi biliyor olabilir. İnzal sürecini bilmenin meallendirme için çok önemli olduğunu söylememe gerek yok sanırım.

Bu Meali Seçecek Olanlara Tavsiyeler: Kitap okuma alışkanlığınız yoksa, uzun cümlelerde anlama sıkıntısı çekiyorsanız, felsefi terminolojiyle aranız pek yoksa, daha önce hiç meal okumadıysanız bununla başlayabilirsiniz. Ancak herşeye rağmen başka bir meal ve tefsirden de ara ara faydalanmanız önemli bir kazanım olabilir.

3- SÜLEYMAN ATEŞ MEALİ
Tanım: Motamot çeviriye çok önem verilen bir meal. Anlam bağlamını neredeyse hiç gözetmiyor. (Kişisel gözlemim, yanılıyor olabilirim).

Kullandığı Dil: Çeviri güncel bir dile -genellikle- sahip değil. İslami kavramlara aşina olmayanlar kullanılan dili ve üslubu eski / ağır bulabilirler.

Eleştiriler: Süleyman Ateş'in farklı düşünceleri nedeniyle mealinde de sıkıntılar olabilir. Şahsen gördüğüm çok büyük bir problemi yok. Ama birden fazla meali bir arada okuduğunuzda diğer çevirilerin daha iyi olduğunu çoğunlukla görüyorsunuz. Notlandırmalarda da sıkıntılar olduğunu ayrıca söylemeliyim.

Artıları: Parantez içinde parantez anlayışına sahip olmadığı için mealde çok fazla mütercimin düşüncelerine maruz kalmıyorsunuz. Kısa ve olabildiğince net yargılar içeren cümleler kurulmaya çalışılmış.

Bu Meali Seçecek Olanlara Tavsiyeler: Kitap okuma alışkanlığınız yoksa, uzun cümlelerde anlama sıkıntısı çekiyorsanız, felsefi terminolojiyle aranız pek yoksa, daha önce hiç meal okumadıysanız bununla başlayabilirsiniz. Fakat islami kavramlara, Kur'an diline aşina değilseniz sıkıntılar yaşıyabilirsiniz. Ve tabi mutlaka başka meallerle birlikte okuyun. Özellikle S. Ateş mealinde bunu şiddetle öneriyorum.

4- ALİ BULAÇ MEALİ
Tanım: Bildiğim kadarıyla en yaygın meallerden biri. Kullandığı dil ve izlediği yöntem açısından Hamidullah ile Ateş arasında bir yerlerde.

Kullandığı Dil: Çeviri güncel bir dile sahip. Birebir çeviriye çok dikkat etse de anlam bağını iyi gözetiyor.

Eleştiriler: Şahsen gördüğüm çok büyük bir problemi yok. Ama notlandırmalar çok yeterli değil.

Artıları: Parantez içinde parantez anlayışına sahip olmadığı için mealde çok fazla mütercimin düşüncelerine maruz kalmıyorsunuz. Kısa ve olabildiğince net yargılar içeren cümleler kurulmaya çalışılmış. Kullanılan dilde güncel.

Bu Meali Seçecek Olanlara Tavsiyeler: Kitap okuma alışkanlığınız yoksa, uzun cümlelerde anlama sıkıntısı çekiyorsanız, felsefi terminolojiyle aranız pek yoksa, daha önce hiç meal okumadıysanız bununla başlayabilirsiniz. Ancak bir meal-tefsirden daha yararlanmak ya da bir tefsirle beraber okumak daha sağlıklı olabilir.

5- ŞABAN PİRİŞ MEALİ
Tanım: Baştan sona okuduğum ilk meal. Dili çok iyi, sade ve anlaşılır.

Kullandığı Dil: Çeviri güncel bir dile sahip. Birebir çeviriye çok dikkat etse de anlam bağını iyi gözetiyor.

Eleştiriler: Şahsen gördüğüm çok büyük bir problemi yok. Ancak özellikle bazı baskıları aşırı derecede redaksiyona ihtiyaç duyuyor ve hatta bazı sayfalar eksik. Alırken kontrol edin.

Artıları: Notlandırmaları yeterli gibi görünüyor özellikle Kur'an ayetlerini birbirleriyle tefsir etme çabası çok hoş, ayetleri birbirlerine yönlendirerek muhatabın zihninde açıklamayı yine ayetle yapmaya çalışmış. Dili çok iyi. Hatta Türkçeyi "sade, anlaşılır ve ahenkli" kullanım bakımından en iyi meallerden biri.

Bu Meali Seçecek Olanlara Tavsiyeler: Kitap okuma alışkanlığınız yoksa, uzun cümlelerde anlama sıkıntısı çekiyorsanız, felsefi terminolojiyle aranız pek yoksa, daha önce hiç meal okumadıysanız bununla başlamanızı ÖZELLİKLE öneririm. Ancak bir meal-tefsirden daha yararlanmak ya da bir tefsirle beraber okumak daha sağlıklı olabilir.

2- Mealimi seçtim, Peki Meali Nasıl Okumalıyım?

Öncelikle şunu hatırlatalım; Kur'an da bir kitaptır. Yani tıpkı diğer kitaplarda olduğu gibi anlaşılması için birtakım hazırlıklara ihtiyaç duyar. Bu hazırlıklar "zorunlu koşul" olmasa da, algılayışı verimli ve hızlı hale getirir.

Kur'an'ın nasıl okunmasıyla ilgili çok fazla -ve hepsi de çok önemli- pek çok önerilerde bulunulabilir. Ben bu önerileri alt alta sıralayıp yazıyı uzatmaktansa hemen hepsi önemli olan ve konuyla doğrudan alakalı yazıların linklerini vermekle yetineceğim:

(ÖNEMLİ NOT:
- Aşağıdaki yazılardan bazıları bu konuyla doğrudan ilgili değilmiş gibi görünebilir.  Ancak hemen hepsi Kur'an'ı anlama sürecine inanılmaz katkılar sağlayabilir.
- Yazılardan bazılarının dili sizi sıkabilir ya da anlamakta zorlanabilir. Önemli diye not düştüklerim hariç diğerlerinden istediğinizi okuyun, istemediğinizi okumayın.)

Kur'an Nasıl Bir kitaptır?
http://www.kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=46

Kur'an'ı Anlayabilir miyiz?
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=795
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=784

Kur'an'ın Düşünme Yöntemi
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=110

Kur'an'ın Amacı Nedir
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=235

Kur'an'ın Furkanlaşması
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=236

Kur'an dışındaki kaynaklarla irtibatımız nasıl olmalı?
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1204
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1232

Nasıl Kur'an Okumalıyız? [ÖNEMLİ]
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=48
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=230
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=233

Siyak ve Sibakı Gözetmek
Anlam Bağlamını Gözetmek
Yardımcı makale: http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=785

Kur'an Bütünlüğünü Gözetmek
Bir kavram nasıl anlaşılır? Yöntem nasıl olmalı?
Kavramlar Kur'an'ın bütününde nasıl araştırılabilir?
Muhkem - Müteşabih - Te'vil Kavramları
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=964

Kur'an'ın Üslup Özellikleri
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1190
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1419

İsrailiyyat - Mesihiyyat
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1323

Nasih - Mensuh
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=963

Tercüme ve Çeviriler
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1181

Kur'an'ı Anlamada Yanlış Yaklaşımlar [Önemli]
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=780
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1426
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1367
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1311
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=1144
http://kurannesli.info/bilgibankasi/yazi.asp?id=788

Bütün bunlar Kur'an'ı okumak için birer ön hazırlıktı ve tümüyle zorunlu değildi. Ancak Kur'an'da bir kitap olduğu için her metni anlamak için gerekli olan bazı noktalar var ki, bunları atlamanın anlama faaliyetinize ciddi zararlar verebilir. Bu çerçevede şu önerileri dikkate almanız faydalı olabilir:

Ayetlerin üzerinde düşünürken ve okurken şu sırayı izlemeniz mantıklı olur:
- Ayetin motomot anlamı (en yakın) nedir?
- Önceki ve sonraki ayetle irtibatı nedir?
- Konu bütünlüğü içinde oturduğu yer nedir?
- Ayette anahtar kavramlar nelerdir? (misal, evlilik, boşanma mehir vs. gibi)
- Anahtar kavramları nasıl anlamak gerekir? (bunun için tefsirlerden faydalanılabilir)
- Ayetin bize vermek istediği mesaj nedir?
- Bu ayetin bugün yaşantımızda uygulama alanı neresidir? Nasıl yaşamlaştırırız?
Meali Nasıl Okumalıyız?:
Bunun için iki yöntem bulunuyor, birini tercih edebilirsiniz:

İnzal Sırasına Göre Okuma
Kur'an'la yeni tanışanlar için süper yöntem. Çok zevkli, heyecan verici.. Yalnız böyle bir okuma mümkünse iki kaynakla desteklenmeli:
1- Kur'an'a Göre Hz. Muhammed - Siyer - İzzet Derveze
2- Et-Tefsirul Hadis - Tefsir (Bu tefsirin en büyük özelliği nüzul sırası ile yapılmış olması.Başka tefsirlerde olur ama bu okuma yöntemi için en güzel kaynak -bence- bu)

Mushaf Sırasına Göre Okuma
Diğerinden daha az faydalı değil. Ama böyle bir okuma en az bir kez nüzul sırasına göre okuma yaptıktan sonra olursa daha faydalı olur kanaatindeyim.

(Murat Kurtuldu / Kuran Nesli)