Tefeci ekonomisi: Türkiye yüzde 4,5 holdingler yüzde 22 büyüdü

En büyük 500 şirketle ilgili rakamlar, ilginç bir durumu ortaya çıkardı. Geçtiğimiz yıl Türkiye'nin büyüme hızı yüzde 4,5'te kalırken, dev firmaların gelirleri ortalama yüzde 22 arttı. Fortune dergisinin araştırmasına göre, Koç Grubu'na bağlı Tüpraş, 22 milyar yeni liralık net satış geliriyle Türkiye'nin en büyük şirketi oldu. Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ ikinci sıraya yerleşirken, Petrol Ofisi üçüncülük kürsüsüne çıktı. Bu markaları sırasıyla Türk Telekom, Shell&Turcas, Turkcell, Ford Otosan, Enka, Opet ve Arçelik izledi. İlk 500 şirketin yıllık net kârı 20 milyar YTL. Gelirini en çok artıran sektörler haberleşme, enerji ve otomotiv. Koç Grubu, holdingler bazında açık ara önde yer alıyor. Toplam satışlardan aldığı pay yüzde 17,5. En yakın takipçisi, satışların yüzde 4,7'sini gerçekleştiren Doğan Grubu oldu. Sabancı'nın toplam satışlardan aldığı pay ise yüzde 2,6 düzeyinde.

Fortune 500'ün Türkiye'deki ilk sonuçları, Fortune Türkiye Yayın Yönetmeni Murat Sabuncu, Fortune 500 Editörü Kenan Şanlı ve Finar D&B Yönetim Kurulu Başkanı Selim Seval'in katılımıyla düzenlenen toplantıda kamuoyuna açıklandı. Fortune Türkiye 500 çalışması, imalat, ticaret, hizmet ve inşaat sektörlerini kapsıyor. Ana ölçütün 'net satışlar' olduğu sıralamada, 'dönem sonu net kârı (zararı)', 'toplam aktifler' ve 'öz kaynaklar' gibi ölçütler de yer aldı. Fortune Türkiye 500 içerisinde ayrıca 'ihracat' ölçütü de bulunuyor. Çalışmada, Borsa şirketleri için 'piyasa değeri', 'hisse başına kâr' ve 'yatırımcı kârlılığı' gibi ölçümlemelere de yer verildi.

Fortune 500 şirketlerinin 2007 yılı net kârları 20 milyar yeni lira, ihracatları 77 milyar yeni lira, toplam aktifleri 304 milyar yeni lira ve satış gelirleri de önceki yıla göre ortalama yüzde 22 artarak 337 milyar yeni liraya yükseldi. Fortune 500 listesinde yer alan şirketlerin net satış gelirlerinin toplamı, TÜİK'in üretim yöntemine göre GSMH olarak yayınladığı rakama bölününce, üçte biri aşan bir oran söz konusu oluyor. 2007 yılında 22 milyar 527 milyon yeni lira net satış geliriyle Tüpraş, Türkiye'nin 'en büyük' şirketi oldu. Özelleştirmeden Koç Grubu tarafından satın alınan Tüpraş'ın, Fortune 500'de yer alan şirketlerin toplam satış gelirleri içerisinde aldığı pay ise yaklaşık yüzde 6,7 oldu. Tüpraş, geçen yıl satışlarını yüzde 6,5 oranında artırdı.

Petrol ve otomotiv şirketleri liste başı

En büyük 500'de ilk 10 sıranın 5'ini petrol ve bu maddenin yakıt olarak kullanıldığı otomobil üreten şirketler aldı. İlk 10 şirket 104 milyar yeni lira gelirle toplam satışların üçte birine yakınını, sıralamadaki ilk 50 şirket ise 205 milyar yeni lira satış geliriyle toplam satışların yaklaşık üçte ikisini gerçekleştirdi. İhracatta da ilk sırayı 4 milyar 688 milyon yeni lira ile Tüpraş aldı. Ford Otosan, geçen yıl ihracatını yüzde 25 civarında artırarak 4 milyar 480 milyon yeni liraya çıkarıp Türkiye'nin en fazla ihracat yapan kuruluşu sıralamasında ikinci oldu. Ford Otosan'ı 3 milyar 793 milyon yeni lira ihracatla Arçelik takip etti. İhracata göre sıralamada ilk üç sırayı Koç şirketleri paylaştı. Koç şirketlerinin ardından ihracatta dörcüncü sırayı 3 milyar 465 milyon yeni lira ile Vestel aldı. Net satış gelirine göre yapılan listeye 405. sıradan giren Tekofaks Elektronik Sanayi Mümessillik ve Ticaret, ihracatını en fazla artıran şirket oldu. İhracatını geçen yıl en fazla artıranlar listesinde ikinci sırayı ise net satış gelirinde 370. sırada bulunan As Çimento aldı.

En kârlısı Türk Telekom, devlet zararda

Çalışmaya göre, Türk Telekom, 2,5 milyar yeni lira ile geçen yıl en fazla kâr sağlayan Fortune 500 şirketi oldu. Turkcell ise 1 milyar 758 milyon yeni lira ile en fazla kâr elde eden ikinci şirket. En fazla kâr elde edenler listesinin ilk iki sırasını haberleşme hizmetleri alırken 3. ve 4. sırayı petrol şirketleri aldı. Satış ve ihracatta birinci olan Tüpraş, 1 milyar 298 milyon yeni lira ile kâr sıralamasında üçüncü şirket olurken, 775 milyon yeni lira ile Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı en fazla kâr edenler listesinde dördüncü sırayı aldı. Enka İnşaat ise 747 milyon yeni lira ile en fazla kâr açıklayan beşinci şirket oldu. En fazla zarar eden şirketler sıralamasında ise ilk iki sırayı kamu şirketleri aldı. Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ 956 milyon 574 bin yeni lira ile en fazla zarar eden şirket olurken, bunu 421 milyon 472 bin yeni lira zararla Türkiye Taşkömürü Kurumu takip etti.

2007 sonu itibarıyla 776 bin 869 kişi istihdam eden 500 şirketin çalışan sayısına göre sıralamasında Enka, 46 bin çalışanla listede ilk sırada yer aldı. 40 bin 800 çalışanla Türk Telekom ikinci, 30 bin çalışanla TEDAŞ üçüncü, 19 bin 825 çalışanla Şeker Fabrikaları dördüncü oldu. ABD'de yayımlanan Fortune, 1955'ten bu yana 'Fortune 500' markasıyla ABD ve dünyanın en büyük şirketlerini açıklıyor.

500 şirketin toplamı bir Wal-Mart etmiyor

Fortune'nin çalışmasında, sonuçlara yönelik yapılan değerlendirme ilginç sonuçları gözler önüne seriyor. Çalışmada, 500 listesine giren şirketlerin ilk 53'ünün 1 milyar YTL'nin üzerinde satışa ulaşabildiği kaydedildi. Bu şirketlerin ciddi bir büyüklüğe sahip olduğunu söylemenin mümkün olduğu işaret edilen açıklamada, ancak bunların dünya şirketleriyle karşılaştırıldığında yeterince büyük olmadığının ortaya çıktığı ifade edildi. Değerlendirmede şu örnek verildi: "Türkiye'nin en büyük şirketi olan Tüpraş'ın net satış geliri olan 22 milyar 527 milyon yeni lirayı Fortune Amerika 500 listesinde birinci sırada yer alan Wal-Mart Stores'in net satışlar geliri, yani 378 milyar 799 milyon dolar ile oranlarsak, Türkiye'deki büyüklüklerin yeterli olmadığı net bir şekilde ortaya çıkıyor. Türkiye'nin 500 büyük şirketinin toplamı bile bir Wal-Mart etmiyor."

Koç, açık ara önde

Fortune 500 çalışmasında Koç Grubu, açık ara önde yer alıyor. 14 şirketle sıralamaya ağırlığını koyan Koç, satışlardan aldığı yüzde 17,5 payla en büyük grup oldu. Satışlardan aldığı pay itibarıyla Koç'un en yakın takipçisi ise listeye 7 şirketle giren ve satışlardan yüzde 4,7 pay alan Doğan Grubu oldu. İlk 10'a da damgasını vuran Koç, ilk 10 içerisinde 4 şirketle yer aldı. Listede 11 şirketi bulunan Sabancı Grubu'nun toplam satışlardan aldığı pay ise yüzde 2,6 düzeyinde oldu. Ülker ise 16 şirketle Fortune 500 içerisinde en fazla şirketi bulunan grup. Ülker şirketlerinin toplam satışlardan aldığı pay yüzde 2,5 düzeyinde gerçekleşti. Listede Oyak Grubu'n-dan 10, Boydak Grubu'ndan 8 şirket yer aldı.  (Zaman)