İslamcılığa dair içeriden analizler

Bülent Şahin Erdeğer

Araştırmacı-yazar Hamza Türkmen, Türkiye İslamcılığının tarihini, gelişimini, zaaflarını ve kazanımlarını anlattığı iki eseriyle İslamcılık tartışmalarına içeriden bir katkıda bulunuyor. Halen Haksöz dergisi ve Ekin yayınlarının editörlüğünü yapan Türkmen “Türkiye’de İslamcılığın Kökleri” başlıklı giriş çalışmasında dindar camiaların Kur’an’la tanışma sürecine ve bu süreçte karşılaşılan zorluklara yer vermiş. İslamcılık ile Kur’an çalışmaları arasındaki ilgi düzeyi ve süreç içerisinde oluşan farklı Kur’an algıları da kitabın ilk bölümünde geniş biçimde işleniyor.

Kitabın ikinci bölümünde ise “İslam tarihi” algılarındaki farklı yaklaşımlar, İslamcılığın tarih okumasındaki zaaflar konu ediniliyor. Bu tarih okumaları analizlerinin ardından ise yazar, Müslüman aydınların ümmet ve ümmetçilik anlayışlarının özgün olup olmadığını sorguluyor.

Kitabın 3. Bölümünde İslamcılığın üç temel eğilimi masaya yatırılmış. Genel hatlarıyla gelenekçi, modernist ve ıslahatçı üç yönelim olarak kendini gösteren bu eğilimlerin temel tezleri ve temsilcileri işleniyor.

4. bölümde ise “İslamcılık” terkibinin kullanım alanları ve anlamlarını inceleyen Türkmen, İslamcılığa karşı ulus devlet projesinin, milliyetçiliğin ve muhafazakar çevrelerin takındıkları tavırlar analize tabi tutuluyor.

Yazar’ın ikinci kitabı “Türkiye’de İslamcılık ve Özeleştiri” kitabını ise ülkemizde toplumsal bir hareket olarak kendini gösteren İslamcılık akımının tarihine ayırmış. Kitap Türkiye İslamcılığının düşünsel evrelerine, İslamcılığın kendi içindeki farklı yönelişlerine yoğunlaşıyor. Partisel İslamcılık deneyimini incelendikten sonra ikinci bölümde İslamcılığın bilinç kadrosunun nasıl bir süreç geçirdiği anlatılmış. Bu süreçte İslami dergilerin ve dergiciliğin ekolleşmedeki rolü ve ardından gelişen 28 Şubat süreci ayrıntılı şekilde masaya yatırılmış.

Kitab’ın en önemli özelliklerinden biri yazarının bizzat bu sürecin tanığı olması. Bir İslamcının açık yüreklilikle özeleştiri yapabilmesi kitabın samimi ve muhasebe dolu bir içerik kazanmasına sebebp olmakta. 28 Şubat sonrası Türkiye İslamcılığının seyrini darbe sonrası ortaya konan farklı yönelimleri, uzlaşma, içe kapanma ya da mevcut hali aşma gibi farklı İslamcı yaklaşımları inceleyen kitap, partisel mücadelede İslamcılığın terkedilişi başlığı altında Ak Parti’nin kuruluş ve sonrası İslamcılık-AK Parti ilişkisini irdeliyor. 4. Bölümünü İslamcı tezlerin “Sivil İslam” tezlerine dönüşmesinin sebeplerini araştırmaya ayıran Türkmen, Sivil İslam ve kentli cemaat modeli olarak öne çıkarılan Fethullah Gülen modelini tartışıyor.

4. bölümde ise kitap, çağdaş İslam düşüncesinin öncü düşünürlerinden olan Seyyid kutub ve düşüncesinin tahliline ayrılmış. Seyyid Kutub’un düşünsel aşamaları, Kur’an Nesli kavramı üzerinden toplum tasavvuru farklı boyutlarıyla incelenmiş. Kitap sonuç olarak tüm zaaflarına ve eksikliklerine rağmen İslamcılığın geliştirilmesi gereken en önemli toplumsal ve manevi dinamik olduğu savıyla ama en önemlisi özgünlüğünü daha da güçlendirmesi gerekliliğine olan vurguyla son buluyor. Kitabın özeleştirisi İslamcılığı pasifleştirmek yerine yeniden canlandırmak için Seyyid Kutub tarafından kavramsallaştırılan “Kur’an Nesli’nin yeniden inşaası” çerçevesinde bir kişilik ve toplum modeli öneriyor. Küresel kuşatma altında modernist ve gelenekçi yozlaşmaya karşı öz’e dönüşü savunan bu modelin nasıl teorize ve pratize edileceğine yönelik önerilerle kitap son buluyor.

Her iki kitap ta İslamcılığı dışarıdan tanımlayıp, yönlendirme çabalarına bir cevap olarak hazırlanmış. İslamcılığı ancak İslami kimlik sahiplerinin anlama ve anlatma çabaları yeterli özgünlükte ve adillikte hakkıyla ortaya konabilir. Bu iki eser hem Türkiye İslamcılığının tarihini hem de zaaf ve artılarını bütüncül bir bakış açısıyla ortaya koyuyor. İslam’ın mesajının sosyalleştirilmesi çabalarına bir katkı niteliğindeki bu iki eser tartışılmayı bekliyor.

“Türkiye’de İslamcılığın Kökleri” 230 sf. İst. 2008

“Türkiye’de İslamcılık ve Özeleştiri” 280 sf. İst. 2008

İrtibat: Ekin Yayınları

Tel: (0212) 5241028

Mail: [email protected]