Felâketlerden ders çıkarmak

Ahmet Şamil/Yeni Asya

Dezenfektan bezler, özel sabunlar, maskeler, eldivenler marketlerde tükendi. Alınan bu ürünlerin ve tedbirlerin şüphesiz mahiyeti çok büyük. Bunlara ek olarak şahsî temizliğin bir görev, alışkanlık ve hayat tarzı olduğu İslâm dininin uygulamaları da Batı dünyasında ilgi görmeye başladı. Paylaştığımız bu haberde araştırmacı Rose Aslan COVID-19 virüs salgını bağlamında İslâmî Hijyen uygulamalarını anlatıyor.

***

Koronavirüs Salgını İslâmî Hijyen Uygulamaları Hakkında Neler Öğretebilir? https://theconversation.com/what-islamic-hygienic-practices-can-teach-when-coronavirus-is-spreading-133221

Netflix serisi “Pandemi: Salgın Nasıl Önlenir”, “wudu (abdest)” olarak bilinen İslâmî temizlik ritüelinin iyi bir hijyen mesajının yayılmasına nasıl yardımcı olabileceğini göstermektedir.

Dizi, New York Hastanesi’nde Müslüman halk sağlığı uzmanı Syra Madad’a odaklanıyor. Madad, New York Üniversitesi İslâm Merkezi’nde duâlarını dinlemek için işine ara veriyor. Duâ odasına girmeden önce wudu (abdest) yapmak için duruyor ve ağzını, yüzünü ve ayaklarını yıkıyor.

İslâm dinine göre Müslümanların duâ etmeden önce vücutlarını ritüel olarak arındırması gerekir. Müslümanlar arasında ritüel uygulamaları araştıran bir İslâmî araştırmalar uzmanı olarak, bu uygulamaların hem manevî, hem de fizikî faydalar ihtiva ettiğini gördüm.

Temizlik Ritüeli

Hz. Muhammed (asm), Müslümanlar için ibadet etme, oruç tutma ve ritüel olarak saf kalma gibi hayatlarını nasıl yaşayacakları konusunda ayrıntılı rehberlik yaptı. Bu rehberlik Hadis isimli kaynaklarda mevcuttur. İslâm hukukuna göre, küçük ve büyük kirlilikler vardır. Küçük kirlilikler, diğer uygulamaların yanı sıra idrar yapma, dışkılama ve uyku ihtiva eder. Müslüman bir kişinin, bu küçük kirliliklerden kurtulmak için duâ etmeden önce bedenlerini yıkaması gerekiyor. Wudu (abdest), Peygamber Muhammed’in (asm) yaptığı gibi, duâ etmeden önce, günde beş kez gerçekleştirilir. Her duâdan önce Müslümanların belli bir sırayla yıkanması beklenir. Önce eller, sonra ağız, burun, yüz, kollar, saç ve kulaklar ve son olarak ayak bilekleri ve ayakları.

Suyla yıkama gerektiğinde, bir kişinin suya sınırlı erişimi varsa, o zaman bir Müslüman’ın ellerini ve yüzünü toz veya bazen kum veya diğer tabiî malzemelerle sembolik olarak “temizlemesine” izin verilir.

Kurân-ı Kerîm’de bir âyette şöyle deniyor: “Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi yıkayın; başlarınızı meshedin, ayaklarınızı da topuk kemiklerine kadar (yıkayın). Eğer cünüp olursanız temizlenin. Şayet hasta veya yolculuk halinde veya içinizden biri ayak yolundan gelirse yahut hanımıyla cinsel ilişkide bulunursa. Bu hallerde su bulamadığınız takdirde temiz bir toprağa yönelin (teyemmüm edin), yüzünüzü ve ellerinizi onunla meshedin. Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez, fakat O sizi tertemiz kılmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki şükredesiniz.” (Mâide Sûresi - 6. Âyet)

Manevî Eylemler

Kişinin vücudunu su kullanarak yıkayıp ibadete hazırlanması temizliğin yanı sıra Müslümanlar için ayrıca derin bir ruhî harekettir. İslâmî araştırmalar uzmanı Paul Powers bunun “boş ritüelizm” olmadığını, şahsî içsel bir dindarlık üzerine şahsî merkeze yardım eden somut bir uygulama olduğunu savunuyor.

Ritüel saflık, hijyenik uygulamalardan farklıdır, ancak İslâm iyi hijyeni çok önemli kabul etmektedir. Müslümanlar tuvalete gittikten sonra su kullanmak da dahil olmak üzere sık sık yıkanmaya özen gösterirler.

Halk Sağlığı Çağrılarına Uyum

Koronavirüs riski göz önüne alındığında, ABD dahil dünyadaki Müslüman liderler dinî görüşlerini halk sağlığı uzmanlarıyla uyumlu hâle getirdiler.

Müslüman kurumlar, insanların wudu (abdest) yapmadan önce 20 saniye boyunca ellerini sabunla yıkadıklarından emin olmalarını tavsiye etmeye başladı. Wudu’nun (abdest) tek başına virüsün yayılmasını önleyemediğini vurgulayan diğer İslâmî kurumlar, camilerin yıkama alanının yakınında ekstra sabun ve el dezenfektanı tedarik etmelerini tavsiye etti.

Cuma namazlarını iptal etme kararları verdiler.

Müslümanları ellerini düzenli olarak sabunla yıkamaya, yüzlerine dokunmaktan kaçınmaya ve sosyal mesafeyi uygulamaya çağırdılar.

İnsanlar el dezenfektanlarını, mendilleri, temizlik malzemelerini, eldivenleri ve maskeleri, neredeyse mağazalarda tüketmiş durumda, ancak temel hijyen uygulamaları koronavirüs ve diğer virüslerin yayılmasını önlemenin en iyi yolu olmaya devam ediyor.

Vücudun saflığını vurgulayan İslâmî uygulamalar, kişinin virüse karşı savunmasızlığını azaltmak için sabun veya el dezenfektanı kullanımı ile birlikte hijyenik uygulamaların önemini tekrar etmeye yardımcı olabilir.

Rose S. Aslan

Assistant Professor of Religion, California Lutheran University

***

Hijyen uygulamalarının ve virüsten korunma tedbirlerinin bütün dünyada mercek altında olduğu bir zamandan geçiyoruz. Haliyle Müslümanlar olarak, hijyen konusunda dinimizin gereklerini çağımızın bilimsel yöntemleriyle beraber uygulayarak temizliğin dinimizde ne kadar önemli bir yeri olduğunu insanlığa göstermemiz gerekmektedir.

Yazımızdaki örnekte olduğu gibi Batı araştırmacıları bu hususu araştırmakta ve kendi okuyucularına sunmaktadır. Bizler de onlara örnek olmak ve İslâmiyet’in güzelliklerini yaymak istiyorsak dinimizin temizlik uygulamalarına yönelik sağlam alışkanlıklar edinmeliyiz.