VOLGA KUŞÇUOĞLU/Karar

IŞİD, Haziran 2014’te Musul’u ele geçirdikten sonra hilafet ilan etti ve adını ‘İslam Devleti’ olarak değiştirdi. Bu ‘devlet’in başkenti ise Suriye’nin Rakka kentiydi. Rakka’yı, IŞİD ve Suriyeli muhalif gruplarla birlikte Mart 2013’te Suriye ordusundan almış, ardından IŞİD muhalifleri temizleyerek kente tamamen hakim olmuştu. Dünyanın en kısa ömürlü ‘hilafet’ devletinin başkenti, yaklaşık dört buçuk yıl IŞİD kontrolünde kaldı. ABD destekli SDG unsurları, haziran ayında başlattıkları operasyonu 17 Ekim’de tamamladıklarını açıkladı. Artık Suriye-Irak sınırındaki birkaç kasaba dışında IŞİD kontrolünde önemli bir yerleşim birimi bulunmuyor. Örgüt, hilafet ilanını ‘yönetecek toprakları olmasına’ dayanarak meşrulaştırmıştı. Elinde toprak kalmadıktan sonra ise doğal olarak hilafetin sonunu ilan etmesi gerekecek. Ancak bu IŞİD’in tamamen yok olduğu anlamına gelmiyor. Örgütün gerilla taktiklerine dönmesi bekleniyor.

Ancak bu üç buçuk yıllık hilafet macerası, hem IŞİD, hem de dünyanın geri kalanı açısından bir dönüm noktası oldu. Zira Suriye savaşından önce sadece Irak’ta terör eylemlerinde bir bulunan bir grup olan IŞİD, hilafetin sağladığı prestijle dünyanın dört bir yanına yayıldı. Bir zamanlar parçası olduğu El Kaide’yi aşarak dünyanın bir numaralı terör tehdidi konumuna yükseldi. ABD, Fransa, Almanya, İngiltere, Rusya, Türkiye gibi ülkelerde büyük terör eylemleri düzenledi, Afganistan, Yemen, Filipinler, Mısır gibi ülkelerdeyse ‘vilayetler’ ilan etti. Yani örgüt, Suriye savaşının yarattığı güç boşluğunu geniş toprakları ele geçirip dünyaya yayılmakta kullandı. Örgütün resmi yayınlarına bakıldığında, ele geçirdiği topraklarda uzun süre kalamayacağını bildiği, savunmasını da ilk günden hazırlamaya başladığı anlaşılıyor. Bir anlamda üç buçuk yılda onbinlerce insanın ölümüne neden olan vahşetin temel amacının, propaganda ve yayılma olduğu görülüyor.

IŞİD'İN VİRAN ŞEHİRLERİ

IŞİD’in propagandasında şehir savaşları önemli bir yer tutuyor. Yayınlarında ‘son savaşçıya kadar direnme’ temasını işleyen örgüt, bu savaşlarda binlerce militanını kurban edişini yüceltirken, karşı tarafa ödettiği ağır bedellerle övünüyor. Bu stratejiyi IŞİD’den önce uygulayansa Nazi Almanyası’ydı.

İkinci Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında Avrupa’nın dört bir yanını hızla fetheden Nazi Almanyası’nın ilerleyişi, Stalingrad’da Sovyetler birliği tarafından durdurulmuştu. Ağustos 1942’de başlayan savaşta Stalingrad’ı neredeyse tamamen ele geçiren Almanlar, Sovyetler’in karşı saldırısı üzerine çekilmek zorunda kalmıştı. Stalingrad, gerilemekte olan Nazi Almanyası’nın ‘kale şehir’ stratejisini uygulamaya başladığı ilk yerdi. Bu strateji, savunma mevzilerinin şehir içlerinde kurulmasına, bina bina savaşmaya dayanıyordu. Almanlar, son kale Berlin’in teslim olduğu 8 Mayıs 1945’e kadar 15 kalede müttefiklere aylarca direndi. Berlin Savaşı’nda her iki taraftan asker ve sivil 350 binden fazla kişi hayatını kaybetmişti.

Yarım yüzyıldan uzun süre sonra, IŞİD benzer bir stratejiyi uygulamaya koydu. Ekim 2014’te Suriye’de PYD kontrolünde bulunan Kobani’nin neredeyse tamamını ele geçiren örgüt, ABD öncülüğündeki koalisyonun hava desteğiyle beraber gerilemeye başladı. Kobani, Ocak 2015’te IŞİD’den tamamen temizlendi. Bu, IŞİD’in ‘kale şehirlerinin’ ilk halkasıydı. Örgüt, ilerleyen dönemlerde birçok şehir savaşı daha yaptı:

MUSUL

IŞİD’in elindeki en büyük şehir olan Musul, şehir savaşlarının da en şiddetlisine sahne oldu. Uluslararası koalisyonun havadan desteklediği 100 bin kişilik Irak güçlerine karşı IŞİD, dört bin civarında militanla şehrin içinde aylarca direndi. Örgüt, Musul’u 2014 Haziran’ında sadece bir haftalık çatışmaların ardından ele geçirmiş ve daha sonra hilafeti ilan etmişti.

EL BAB

PYD Menbiç’i ele geçirdikten sonra, örgütün ‘kanton’ yönetimlerini birleştirmesini engellemek için harekete geçen Türkiye ve desteklediği ÖSO güçleri El Bab operasyonunu başlattı. Üç buçuk ay süren operasyonda ÖSO ve IŞİD binin üzerinde kayıp yaşadı, 59 Türk askeri de şehit oldu.

SİRTE

Libya’nın liman kenti Sirte de benzer şekilde ABD destekli güçler tarafından alındı. Musul, Rakka ve El Bab savaşlarıyla aynı döneme denk gelen Sirte operasyonu gözlerden uzak kalsa da bilançosu ağırdı: İki taraftan 10 binin üzerinde ölü ve yaralı, 35 bin göçmen.

MENBİÇ

Menbiç, IŞİD’in tuzaklanmış bombalar, bombalı araçlar, intihar saldırıları ve tünellere dayanan şehir savunması taktiğinin ilk örneği oldu. ABD öncülüğündeki koalisyonun üç haftada biteceğini öngördüğü savaş üç ay sürdü. Bine yakın SDG militanı savaşta öldü. PYD, Fırat’ın batısına geçmiş oldu.

MARAWİ

Musul operasoynu devam ederken, IŞİD Filipinler’de Müslümanların yaşadığı Marawi kentini bir günde ele geçirerek dünyayı şaşkınlığa uğrattı. Kentin ele geçirilmesi, tıpkı Musul gibi olmuştu. Beş aydır devam eden operasyonda sona gelindiyse de çatışmalar halen devam ediyor.

Vahşetin kısa tarihi

• IŞİD, 1999 yılında Tevhid ve Cihad Cemaati adıyla Ebu Musab El Zerkavi tarafından kuruldu. Örgüt, El Kaide’ye biat etti. 2003 yılında Amerikan işgaline karşı mücadeleye başladı.
• 2006 adını ‘Irak İslam Devleti’ olarak değiştiren örgüt, Amerikan işgalinin ardından kurulan Şii yönetime ve Şii halka karşı saldırılarını sürdürdü.
• 2010 yılında Ebubekir Bağdadi örgütün lideri oldu. ABD askerlerinin Irak’tan çekilmesiyle faaliyetlerini artıran Irak İslam Devleti’nin, devrik Baas rejiminin askeri ve istihbarat yetkililerini saflarına dahil etmesi de bu dönemde başladı.
• Nisan 2013’te Suriye’deki savaşa dahil olan örgüt, adını Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) olarak değiştirdi.
• Haziran 2014’te Musul’u ele geçirdikten sonra hilafet ilan etti.
• Eylül 2014’te IŞİD’e karşı ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyon kuruldu.
• IŞİD’in ‘gerileme dönemi’, Ekim 2014’teki Kobani savaşıyla başladı. Kobani, uluslararası koalisyonun da IŞİD’e karşı ilk zaferi oldu.
• 2015 ve 2016’da Irak’taki Ramadi, Felluce, Beyci, Tikrit gibi önemli kentleri kaybetti. Suriye’de ise elindeki birçok toprak parçasını kaybeden örgüt, Fırat Kalkanı operasyonunun ardından Türkiye sınırından da sürülmüş oldu.
• Örgüt, bu süre içinde Irak ve Suriye dışındaki ülkelerde yüzden fazla terör saldırısı düzenledi.