TARİH OKUMAK

“Onlar bir ümmetti;  gelip geçti.  Onların kazandıkları kendilerinin,  sizin kazandıklarınız sizindir.  Siz, onların yaptıklarından sorumlu değilsiniz.” (BAKARA :134)

 

Siyer okumak, Kuran’ın hayata müdahalesini okumaktır. Sahih ve abartısız siyer bilgileri bize, Kuran’ın kendisine teslim olmuş bir toplumu nasıl değiştirdiğinin somut örneklerini sunar.

 

Resulullah sonrası Müslümanların tarihini okumak ise; Kuran’ın hayattan çekilmesinin seyrini okumaktır. İslam tarihinde, Kuran’ın Müslümanların istikametini tayin eden birinci özne olmaktan nasıl yavaş yavaş çekildiğinin izlerini süreriz.

 

Bu izler şu açıdan önemlidir. İçinde yaşadığımız toplumun İslam anlayışları, o günlerden başlayan yön değişikliklerinin büyümüş ve kalıplaşmış halleridir.

 

“Vahyedilen din” ile “insanların dinden anladıkları” yüzyıllar önce birbirine karıştırıldı. Bu karışımın ayrıştırılıp vahy eksenli bir din algısının ortaya konulması için, gelen tüm bilgileri Kur’an’la sağlamasını yapmamız gerekiyor. Hadis, siyer, fıkıh, tefsir,…. Vs tüm kaynakları Kur’an  süzgecinden geçirmek zorundayız. Bu bakış açısı ile yapılan bir tarih okuması da bize iletilen ve üretilen arasındaki bu karışımın sapma noktalarının somut örneklerini sunacaktır.

 

Rivayetlere dayanması, gerçekliliğinin tartışmalı oluşu, yazanların galiplerin yazıcıları olmaları….. gibi önemli sebeplerden yola çıkarak tarihle uğraşmak, abesle iştigal olarak görülebilir.

Ama içinde yaşadığımız toplumu anlamamız için, onu oluşturan tarihi süreci bilmemiz gerekir. Şu sorular zihinlerimizi meşgul etmiyor mu?

“Müslümanlar, nasıl oldu da bu hale geldi?”

 “Şiilik ve Sünnilik ne zaman ve nasıl oluştu?”

 “Müslümanlar, nasıl Kur’an’dan bu kadar uzaklaştı?”

“Müslümanım diyen topluluklar, ellerinde tuttukları Kur’an’la nasıl bu kadar yabancılaştılar?”

“”Kur’an, hiçbir aileyi, kabileyi, ırkı üstün görmezken nasıl  bir aile ve kabile  İslam adına değerli görüldü ve kutsandı?”

“Sultanlar, nasıl Allah’ın yeryüzündeki gölgesi oldular? İşledikleri zulümlere ve yaşadıkları fıska rağmen onlara itaat ne zaman ve nasıl farz oldu?”

“Kuran’ın, “akletmeyecek misiniz?, aklınızı kullanmayacak mısınız? diye defalarca sorarak akla ve bilgiye çok önem vermesine rağmen, ona inandığını söyleyen Müslümanlar, nasıl ilmen geri kaldılar?”

“Kur’an, tek bir ümmet olduğumuzu söylerken halkı Müslüman olan topraklarda bu kadar ulus devletler nasıl oluştu?”

Bu gibi sorulara ancak ciddi bir tarih okuması ile cevaplar bulabiliriz.

Yalnız, tarih okumaları sırasında dikkat etmemiz gereken husus şudur; Tarih kitapları ile ulaştığımız bilgiler zannidir. Yani kesin bilgi ihtiva etmezler. Dolayısıyla bu bilgilerden itikat, ilke çıkarılamaz. Şia’nın yaptığı gibi tarihi bir olay üzerine inanç esası geliştirilemez.

 

İlk tarih kitapları, genelde mevcut iktidarların kontrolünde tek bir bakış açısı ile yazıldığı için pek suya sabuna dokunmazlar. Bu sebeple bulunabilirse muhalif kaynaklardan, farklı bakış açısı ile yazılmış yorumlardan faydalanılmalıdır. Son yıllarda bu alanda da farklı yorumlar içeren kitaplar yayımlanmaya başladı.

 

Aydınlatıcı olduğunu düşündüğüm bu tür kitapların listesi ile bitirelim:

 

Sabri Hizmetli,  İslâm Tarihi,   Ankara Okulu Yay.

Philip K. Hitti,  Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi,    İFAV

M. Hodgson,  İslamın Serüveni,  İz Yay.

İrfan Aycan,  Saltanata Giden Yolda Muaviye Bin Ebî Süfyan, Fecr Yay.

Muhammed Âbid Cabirî,  İslâm'da Siyasal Akıl,   Kitabevi Yay.

Muhammed Hamidullah,  İlk İslam devleti,  Beyan Yay.

Nevin Abdulhalık  Mustafa,  İslam Siyasal Düşüncesinde Muhalefet,  Ayışığı Yay.

İhsan Süreyya Sırma,  Örnek Halifeler Dönemi, Beyan Yay.

İhsan Süreyya Sırma,   Emeviler Dönemi,  Beyan Yay.

İhsan Süreyya Sırma,   Abbasiler Dönemi, Beyan Yay.

Mevdudi,    Hilafet ve Saltanat, Hilal Yay.

Muhammed  Ammara,  Mutezile ve Devrim, Ekin Yay.

Muhammed  Ammara,  Mutezile ve İnsanın özgürlük Arayışı,  Ekin Yay.

Celaleddin Vatandaş   Vahiyden Kültüre,  Pınar Yay.

Mustafa İslamoğlu, İmamlar ve Sultanlar,  Denge Yay.

R.İhsan Eliaçık,   İslamın Yenilikçileri-1 ,  Söylem Yay.

Ahmet Akbulut,   Sahabe Devri Siyasi Hadiselerin Kelami Problemlere Etkileri,   Birleşik Yay.

Mehmed Said Hatipoğlu,  Hilafetin Kureyşiliği,    Kitabiyat Yay.

Ahmed Ağırakça,  Emeviler  Döneminde Kıyamlar,   Şafak Yay.

Mehmet Azimli,  X. Yüzyıla Kadar Şii Karakterli Hareketler,   Çizgi Yay.

Cem Zorlu,  Abbasilerin ilk Yüzyılında İsyanlar,    Ankara Okulu Yay.

Cem Zorlu,  Din ve Siyasal Söylem,    İnsan  Yay.

Mustafa Günal,  Hz. Ali Dönemi ve İç Siyaset,  İnsan Yay.

Ramazan Can,  Yönetimde Meşruiyet Tartışmaları,   Tablet Yay.

Abdulaziz Durî,  İlk Dönem İslam Tarihi –bir önsöz-   Endülüs Yay.

Muhit Mert,  Kelam Tarihi Problemleri,  Ankara Okulu Yay.

Osman Aydınlı,    Mutezile’nin Altın Çağı ,     Ankara Okulu Yay.

Yaşar Kutluay,  İslamiyette İtikadi Mezheblerin Doğuşu,   Pınar Yay.

Nadim Macit,  Ehl-i Sünnet Ekolünün Doğuşu,  İhtar Yay.

Mehmet Evkuran,   Sünni Paradigmayı Anlamak,  Ankara Okulu Yay.