Helal gıda, birçoğumuzun ihmal ettiği ama asla ihmale gelmeyecek bir alan. Büyük çoğunluğun Müslüman olduğu bir ülkede yaşıyor olmak, bizi helal gıda hassasiyeti noktasında hakikaten rehavete sürüklüyor. Oysa bir süre yaşadığım gayrimüslim bir şehirde, Cape Town’da Müslümanlar inanılmaz bir şekilde yediklerine, içtiklerine dikkat ediyorlardı. İslâmî hassasiyeti çok fazla olmayanlar dahi buna dikkat ediyorlardı. Oysa Türkiye, “helal gıda” kavramını dahi yeni yeni duyuyor. Tarım Bakanlığı, helal gıda sertifikalandırması konusunda hâlâ ciddi sıkıntılar çıkartıyor. Bu anlamda bilinçli ve şuurlu kesimler, henüz baskı unsuru olamadılar. Kitleler ne yediğinden, ne içtiğinden habersiz. Biz de Türkiye’de bütün zorluklara rağmen helal gıda sertifikası veren en yetkin kurum olan Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Denetleme ve Sertifikalandırma Araştırmaları Derneği (GİMDES) Genel Başkanı Dr. Hüseyin Kami Büyüközer ile “helal gıda” kavramı ve şu anda Türkiye’deki genel durumu hakkında konuştuk. Buyurun;

“HELAL GIDA” NEDİR?

* Öncelikle “helal gıda” kavramı ile başlayalım isterseniz. Nedir “helal gıda”?

- Helal, Arapça bir kelimedir. Yasal, meşru, geçerli mânâsındadır. Onun karşıtı olan haram kelimesi ise yasal olmayan, gayrimeşru, geçersiz mânâsındadır. Yemek ve tüketmek için bir şey geldiği zaman helal şartı, Müslüman’ın olmazsa olmaz sınırıdır. Çok az istisnalarla, tüm saf ve temiz şeyler helal kılınmıştır. Helal, öncelikle bir Müslüman’ın hayat standartının olmazsa olmazını teşkil eder. Doğumundan ölümüne kadar helal dairesi içerisinde yaşamak, en önemli hedefidir. Bu hedefinin en önemli halkası ise helal lokmadır. Boğazından geçecek her lokmanın hesabını Allah’a (c.c.) vermek zorundadır. Bu sebeple, bir Müslüman’ın yediği içtiği her lokmanın mutlaka helal olması şarttır. Maddi ve manevi hayatının sağlıklı ve feyizli devam edebilmesinin en önemli güvencesi, helal lokmadır. Bu, her şeyin üzerinde bütün Müslümanlar için bir iman meselesidir. Dünya üzerinde yaşayan 2 milyar Müslüman’ı ilgilendiren bir konudur.

* Haramlar belli midir?

- Sayacağım istisnalar kesinlikle haramdır. Bunlar; domuz, domuz eti ve domuz ürünleri, İslamî usule göre kesilmemiş hayvanlar, kesilmeden önce ölmüş hayvanlar, Allah’dan (c.c.) başkası adına kesilmiş hayvanlar, alkol ve tüm sarhoşluk veren maddeler, etobur hayvanlar, yırtıcı kuşlar, sürüngenler, kan ve kandan yapılmış ürünler ve bu belirttiğim ürünlerden herhangi biri ile karıştırılmış gıdalar.

* Bu kadar açık ve net mi?

- Buna rağmen, pek çok şeylere açıkça helal, ya da açıkça haram denemeyebilir. Bazı şeyler tam açık bilinemeyebilir. Bunların sorgulanması gerekebilir veya ‘helal mi, haram mı’ tespitini tam yapabilmek için daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulabilir. Mesela sanayi ürünü gıda maddeleri, ihtiva ettikleri, jelatin gibi, enzim gibi, lesitin gibi, mono ve digliserid gibi katkı maddelerinin kökenleri hakkında veya üretim safhasında kullanılan yöntemler hakkında net bir bilgiye sahip olunamadığı zaman da şüpheli bir durum söz konusu olur.

* Peki, bir Müslüman neden aldığı gıdaya dikkat etmek zorundadır?

- Bugün, ister ülkemizde, ister bir başka İslâm ülkesinde ve isterse herhangi gayrimüslim bir ülkede yaşayan Müslüman için marketlerin raflarını dolduran gıda maddeleri, önemli bir farklılık arz etmemektedir. Hemen hemen hepsinin etiketlerine bakıldığında “içindekiler” başlığı altında ekseriya mânâlarını bilmediği kelimeler ve işaretler yer almaktadır. Çünkü bugün dünyada “Gıda Teknolojisi”ni ve “Gıda Endüstrisi”ni gayrimüslimler kontrol etmektedir. Çok sert ve kesin emirlere muhatap olduğu halde, bu konuda da Müslümanlar yaya kalmıştır. Ecnebi ülkelerde yaşayan Müslümanlar, azınlık psikolojisi içinde oldukları için, çevrelerine karşı daha uyanık olabiliyorlar. Dolayısı ile helal gıda arayışı konusunda da daha şuurlu ve metotlu çalışıyorlar.

* Belli bir ölçü, işaret var mı?

- Hayır. Bugün, gerek ecnebi ülkelerde, gerek İslâm ülkelerinde, marketlerde satılan gıda maddelerini, helal olup olmama noktasında Müslümanlar için belgelendirecek resmi bir kuruluş mevcut değildir. Fakat dünya nüfusu içerisinde çok küçük bir yer tutan Yahudiler için Amerika, İngiltere gibi pek çok ülkelerde Yahudi dinî kuruluşlarının kontrolünden geçmiş özel “Kosher” damgalı gıda maddeleri üretilmekte ve Yahudilerin kullanımına sunulmaktadır.

* Peki hocam helal gıda olayını ticari olarak da ele alabilir miyiz? Pazar payı nedir, hedefler neler? Şu anda helal gıda piyasası ne durumda?

- Konunun aynı zamanda ekonomik yönünün olduğunu da gözardı edemeyiz. Bugün, zehirli ve zararlı madde içermeyen, hijyenik şartlarla hazırlanmış helal ürünler, yalnızca gıda maddelerini kapsamıyor. Helal gıda ile başlayan helal ekonomisi; kozmetik sanayi, oyuncak sanayi, ilaç sanayi, finans, helal internet arama motoru, turizm sektörü ve perakende zincirlerine kadar yayılarak kendi oluşturduğu serbest piyasa ekonomisini büyütmeye devam ediyor. Helal gıda pazarının bu günkü değerinin 850 milyar ABD Doları, tüm helal piyasasının ise 2 trilyon ABD Doları civarında olduğu tahmin ediliyor. Araştırmalara göre dünyada helal ürünleri tüketen yaklaşık 2 milyar tüketici bulunuyor. Bu nüfusun 950 milyonu Asya’da, 450 milyonu Afrika’da, 350 milyonu Ortadoğu’da, 30 milyonu Avrupa’da, 10 milyonu Amerika’da yaşıyor. Müslüman olmayan ülkelerde de talep gören helal gıda sektörünün AB ülkelerindeki ekonomik büyüklüğü ise yaklaşık 70 milyar dolar. Pek çok ülke yalnızca gıdada 850 milyar (toplam helal ekonomide 2 trilyon) ABD Doları’nı aşması beklenen bu dev pazardan pay alabilmek için İslâm ülkelerinde lobi faaliyetleri yürütüyor. Bu ülkeler arasında Amerika, Avrupa, Japonya ve Çin ülkeleri dikkat çekiyor.

* Neden helal gıda sertifikası bu kadar önemli?

- Globalleşen bir dünyada ülkelerin adeta bir birine bitişik köyler haline gelmesi, üretilen ürünlerin içerik ve üretim proseslerinin karmaşıklığı ve bu ürünlerde çoğunluk İslâm dışı merkezlerin bilgi ve yöntemlerinin kullanılıyor olması, Müslüman’ın inancına uygun ürün seçmesinde zorluklar oluşturmuştur. Bu sebeple, helal sertifikalama, Müslüman için, kabul edilebilir gıdanın ve tüketilebilir ürünün üretilmesi için kaçınılmaz olmuştur. Bu husus, dünyadaki 2 milyar Müslüman’ı ve helal ürün yemeyi tercih eden diğer milyonlarca insanı kapsamaktadır.

* Yapmayı planladığınız helal gıda fuarında neler olacak?

- Bu yıl 30 Eylül-3 Ekim tarihleri arasında Allah’ın izni ile gerçekleştireceğimiz Dünya Helal Konseyi 2010’un (WHC) kongresinin paralelinde CNR Fuarcılık firması ile birlikte ilk Uluslararası Helal Ürünler (Gıda, Kozmetik, Temizlik ve Sağlık) ve Helal Finans Fuarını da İstanbul’da başlatacağız. Bu fuarda uluslararası akreditasyona sahip Helal Sertifika Kurumlarından Sertifika almış firmaların ürünleri dünya pazarlarına tanıtılacaktır. Türkiye böyle bir fuara ilk kez ev sahipliği yapacağı cihetle ürünleri için ihracat planları olan firmalarımızın bu fuara çok iyi hazırlanmaları, gerek firma ve gerekse Türkiye ekonomisi açısından büyük önem taşımaktadır. İlgili kamu kurumlarımız, hükümetimiz ve firmalarımızın gereken alakayı göstereceklerini ümit ediyoruz.

HELAL GIDA İÇİN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?

* Türkiye gibi bir ülkede giderek yaygınlaşan “domuz eti” ve benzeri haram gıdalardan korunmak için neler yapmak gereklidir?

- Alışveriş yaparken satın alacağınız ürünün içindeki maddeleri belirten etiketin bulunduğundan emin olun. Etiketi olmayan ürünü satın almayın. Daima etikette yazan maddeleri tek tek kontrol edin. Sakıncalı madde bulunan gıda maddesini satın almayınız. Helal kesim et ürünü sattığından kesin olarak emin olmadığınız market veya kasaptan et almayınız. McDonalds, Burger King, Pizza Hut gibi fast-food lokantalarda çok dikkatli olun. En son açıklanmış helal-haram katkı maddeler listesini www.gidaraporu.com sitesinden temin ediniz. Özellikle şu ürünleri satın alırken dikkatli olun: Et ürünleri, peynirler, yoğurtlar, cipsler, kekler, pastalar, yemekler, margarinler, yağda kızartmalar, hazır çorbalar, krem şantiler, pudingler, soslar, çikolatalar, şekerlemeler, dondurmalar, hazır hamur yufkalar. Bilmediklerinizi sağlam bilgi kaynaklarına ulaşarak öğrenmeye çalışınız. Takva üzere yaşamak istiyorsanız, emin olmadığınız gıda maddelerini satın almayınız.

(Söyleşi: M. Mustafa Uzun / Vakit)