Suriye'deki gerilim 15 Mart 2011'de güney kenti Dera'da başladı. Bir duvara rejim karşıtı sloganlar yazan 15 öğrenci gözaltına alınmıştı; çocuklara tırnakları sökülerek işkence yapıldığı iddia ediliyordu. Muhalifler, 15 Mart'ı 'öfke günü' ilan ederek sokağa döküldü. Çeşitli kentlerdeki protestolar haftalar sürdü. Suriye, 1980'lerden bu yana böyle bir ayaklanmaya tanıklık etmemişti. Devlet Başkanı Beşşar Esad çeşitli reformlar açıklasa da birçoğu kağıt üzerinde kaldı. İsyan kısa sürede silahlı ayaklanmaya ve iç savaşa dönüştü.

BM istatistikleri, bugün Suriye'deki yaşanan yıkımın vehametini ortaya koyuyor:

- İki yılda en az 70 bin kişi hayatını kaybetti.
- UNICEF'e göre, 2 milyondan fazla çocuk şiddetten etkilendi.
- Yaklaşık 3 milyon bina yerle bir oldu.
- Temiz suya ulaşım imkanı üçte iki oranında azaldı.
- Her beş okuldan biri hasar gördü ya da barınak olarak kullanılmaya başlandı.
- 22 milyonluk nüfusun yaklaşık 4 milyonu yerinden yurdundan oldu.
- Bu kişilerin 1.1 milyondan fazlası komşu ülkelere sığındı.
- Türkiye, Ürdün, Irak ve Lübnan'da 17 sığınmacı kampı kuruldu.
- Resmi istatistiklere göre, 2 milyar dolar değerinde tarihi eser ülke dışına kaçırıldı.

"Çözüm" için ne yapıldı?

ANNAN PLANI: En somut planı, BM'nin eski Suriye temsilcisi Kofi Annan hazırladı. Ancak altı maddelik planla 14 Nisan 2012'de devreye giren ateşkes, 25 Mayıs'taki Hula katliamı sonucu bitti. Annan 2 Ağustos'ta istifa etti. Yerine El Ahdar El İbrahimi getirildi.

SURİYE'NİN DOSTLARI GRUBU: BU uluslararası grup, ilk toplantısını şubatta Tunus'ta yaptı. Nisanda İstanbul'da, temmuzda Paris'te toplandı. Muhalifler, tek temsilci olarak tanınma hedefine Fas toplantısında ulaştı. Grup, Şam'ın en önemli müttefikleri İran ve Rusya'nın katılmaması nedeniyle çözüm sürecinde tartışmalı hale geldi.

CENEVRE MUTABAKATI: 30 Haziran 2012'de, Türkiye'nin  de aralarında bulunduğu ülkeler İsviçre'de muhaliflerle rejim temsilcilerinden oluşacak geçiş hükümeti için anlaştı. Rusya önkoşul dayatılmasını reddedince, Esad'a "git" çağrısı yapılmadı. Rusya hala barış için Cenevre Planı'na işaret ediyor. ABD'nin yeni Dışişleri Bakanı John Kerry önceki gün bu planı andı.

BU NOKTAYA NASIL GELİNDİ?

MART 2011: Dera'da başlayan protestolar yayıldı. 48 yıllık olağanüstü hal kaldırıldı ama Şam göstericileri İsrail ajanı olmakla suçladı.

MAYIS 2011: Tanklar Dera, Banyas ve Humus'un yanı sıra Şam'ın banliyölerine girdi. ABD ve AB yaptırımları genişletirken, Esad siyasi af çıkardı.

HAZİRAN 2011: Türkiye'ye yakın Cisr el Şuğur'da 120 asker öldürüldü. 10 bin Suriyeli Türkiye'ye sığındı. Esad diyalog vaat etti.

TEMMUZ 2011: Suriye Ulusal Konseyi, İstanbul'da kuruldu.

EKİM 2011: Rusya ve Çin, BMGK'da Suriye'yi kınayan karar tasarısını veto etti.

KASIM 2011: Arap Birliği Suriye'nin üyeliğini askıya aldı. Hür Suriye ordusu ilk büyük çaplı saldırısını Şam'da gerçekleştirdi.

ARALIK 2011: Suriye, Arap Birliği gözlemcilerini kabul etti ama şiddet artınca gözlemciler ocakta ülkeden çıktı. Şam'da ilk kez meydana gelen patlamalarda 44 kişi öldü.

ŞUBAT 2012: Rusya ve Çin'in ikinci vetosu geldi. Şam, Humus'ta operasyon başlattı.

MART 2012: Annan planı kabul edildi.

MAYIS 2012: BMGK, en az 100 kişinin katledildiği Hula katliamı sonrası Şam'ı kınadı.

HAZİRAN 2012: Suriye'nin Türkiye'ye ait bir savaş jetini düşürmesi sonrası, Ankara angajman kurallarını değiştirdi.

TEMMUZ 2012: Muhaliflerin Şam'da düzenlediği suikastta üç üst düzey yetkili öldürüldü. Muhalifler, Halep'e saldırı başlattı.

AĞUSTOS 2012: Cezayirli diplomat el Lahdar el İbrahimi BM özel temsilciliğine atandı.

EKİM 2012: Türkiye'ye havan topu düşmesi sonucu beş kişi hayatını kaybetti. Türkiye uyarı ateşiyle karşılık verdi. Silah taşıdığı gerekçesiyle Moskova-Şam seferini yapan bir Suriye uçağı Ankara'ya indirildi. Kurban Bayramı ateşkesinin devamı gelmedi.

KASIM 2012: Suriye Ulusal Koalisyonu kuruldu. İsrail sınırdan seken kurşunlar nedeniyle 1973'ten beri Suriye'ye ilk ateşi açtı.

ARALIK 2012: Türkiye, ABD, İngiltere, Fransa ve Körfez ülkeleri muhalifleri "Suriye'nin meşru temsilcisi" olarak tanıdı. ABD El Nusra Cephesi'ni terör listesine aldı. NATO, Türkiye'ye Patriot konuşlandırılmasını onayladı.

(Kaynak: Ajanslar)