Totemist İddia Dini

Doç. Dr. Mustafa Tekin / Milat

Batılı sosyal bilimlerin ve özelde sosyolojinin erken zamanlarda tartıştığı en önemli konulardan birisi dinin kaynağının ne olduğudur. Tabii ki bunu sorunsallaştırmanın özel bir anlamı vardır. İlerleme ideolojisi çerçevesinde Batı’nın ne kadar gelişmiş ve ileri seviyede olduğunu göstermek için insanlığın ilk döneminin yeniden yazılması gerekiyordu. İlerleme anlayışının din bağlamındaki yansıması ise, “ilkel insanların dinleri de ilkel, ilerlemiş toplumların dinleri de ileridir” şeklinde özetlenebilecek bir mottonun doğrulanması ve geçmişin de bu doğrultuda yeniden okunması idi.

İşte tam da bu sebeple ilk sosyologlar bir yandan insanlığın gelişim aşamalarını ortaya koymaya çalışırlarken, diğer yandan insanlığın ilk dininin ne olduğu sorusuna cevaplar üretiyorlardı. Edward Taylor, insanlığın ilk dinine Animizm derken, Max Müller Naturizm, Durkheim ise totemizm demekteydi. Fakat her üç cevabın ortak özellikleri; ilkel formlu bir din oluşlarıydı. Durkheim, Avustralya örneği üzerinden insanlığın ilk dininin totemizm olduğunu göstermeye çalışıyordu. Onun “Dinsel Hayatın İbtidâi Biçimleri” isimli kitabı, bunun üzerinde odaklanmaktadır. Buna göre meselâ, Durkheim’ın totemizmi, geri kalmış ilkel toplumların bir özelliği olarak ortaya konulmakta idi ve modern zamanlarda artık bu irrasyonalite, hurafe ve ibtidai durumlar aşılmıştı.

Şu anda Post/Modern durumun farklı karakteristiklerini yaşamaya devam ediyoruz. Bu bağlamda dinsel yaşamın en önemli nitelikleri gündelik yaşamın içerisinde izlenebiliyor. Bunlardan birincisi, artık tek bir dine bağlılıktan ziyade, farklı dinlerin bazı niteliklerinin eklektik ögeler olarak insan yaşamına girmesi. İkincisi de, büyüsellik, irrasyonalite, totemcilik vb. bir takım ögelerin insanların hayatlarına yeniden dahil edilmesi. Dikkat edilirse, epey uzun süredir özellikle Matrix gibi bazı filmlerin artık ciddi bir kitlesinin oluştuğu ve insanları cezbettiği görülüyor.

Metro istasyonlarında ve bilboardlarda dikkatinizi çekmiştir. Bugünlerde İddia isimli maç tahmin oyununun reklamları var. İsmi de Tutan Totemler. Her birisinin ayrı ayrı tanımları yapılmış. Meselâ; 4 numaralı tutan totem “Forma Dönergeci” ismini taşıyor. Bu totem, maç izlerken yanındakiyle forma değiştirmeyi tanımlıyor. Fakat esas inanç umdesi hemen arkasından geliyor: “Formayı değiştir, belki skor da değişir.” 36. Totemin ismi Ulu Manitu. Tanımı: “Maç boyunca kızılderili kabilelerinin ortasında totem gibi dikilme.” İnanç umdesi: “Totem tutsun istiyorsan Ulu Manitu’yu kızdırmayın.” 55. Totemin ismi: Kontrpiye. Tanımı: “Gol olana kadar hop oturup hop kalkma totemi”dir. İnanç Umdesi: “ Toteminizi iyi seçin, kontrpiyede kalmayın.”

21. totemin ismi: Çekirge. Tanımı: “Gol olana kadar hop oturup hop kalkma totemi”dir. İnanç umdesi: “Çekirge bir zıplar, iki zıplar, üçüncüsünde totem tutar.” 72. Totemin ismi: ŞŞŞŞŞŞŞŞŞŞŞ. Tanımı: “İddia kupunu tutsun diye maçı çıt çıkarmadan sessiz sessiz izleme.” İnanç Umdesi: “Gıkı çıkarmayanın totemi tutar.” 100. Totemin ismi: Tutamaç. Tanımı: “Gol oluncaya kadar patlasan bile tuvalete gitmeme totemi.” İnanç umdesi: “Kendini tutanın totemi de tutar, kuponu da.”

Futbol, oyuncusu, gazetesi, kuponları vb. gibi tüm enstrüman ve araçlarıyla yeni dünyanın seküler bir dini olma yolunda hızla ilerliyor. Süreç, kendi içerisinde yeni inanç umdeleri, pratikler, ritüeller ve ayinleri özellikle gençlerin önüne bir “eğlence” ve fantastik bir hayatın araçları olarak getiriyor. Fakat aslında yeni totemist bir dini, inançlar serisi ve bir nevi Amentünün esasları gibi umdelerle karşı karşıyayız.

Maçı ters izleme, tuvalete gitmeme, forma değiştirmek gibi özünde zararsızmış gibi görünen kimi ögeler üzerinden maç izlemek bir âyinsel havaya büründürülüyor ve “kazanmak”, kupon tutturmak için mistik dualara ve âyinlere benzeyen totemik inançlar inşa ediliyor.

Evet, yeni tanrıları memnun etmek için farklı totemler yeniden gündelik hayatın içine giriyor ve İddia özellikle bu ülkenin gençlerini Yeni Totemist dinine çağırıyor.