Demir Ökçe - Jack London

Demir Ökçe uzak bir gelecekte topluma yönelik bir tasarım olmaktan çok, yaşadığı günlerin sancılarından hareketle yakın bir geleceğin endişelerine, muhtemel gelişmelerine işaret eden bir romandır. Politik kahramanı, Ernest Everhard’ın mücadelesini, onun ölümünden sonraki eşi Avis anlatır. Başlıca kahramanları şunlardır: Ernest (Sosyalist-işçi), Avis ( Ernest’in eşi. Zengin bir ailenin kızıyken sosyalizme katılıyor.), Jackson ( Mesai saatlerinin uzunluğundan dolayı kolunu makineye kaptırarak işlevsiz ve atıl duruma düşen işçi), Piskopos Morehouse ( kilisenin, işçileri savunduğunu, Hz İsa’nın öğretilerine bağlı kaldığını ve kilisenin kapitalistlerden yana bir tavır sergilemediği belirtiyor. Daha sonradan değişime uğruyor. Aforoz ediliyor) Dr. Hammerfield, ( kapitalizme kurban olmuş sosyolog) Albay Van Gilbert( büyük şirketlerin avukatı)

Birinci dünya savaşından hemen önce yazılmış olan Demir Ökçe iki düzlemli bir kitaptır: Birinci düzlemi, yazarın sosyalizm derslerini oluşturuyor. Özellikle toplantılarda ya da ikili konuşmalarda bu dersler geçiyor. İkinci düzlemde ise, mücadele sürecinde kendi yaşadıklarını anlatıyor.

Jack London, oligarşiyle el ele veren kapitalizmin; insanların yaşamını kâbusa çeviren bir baskı yönetimine yol açtığını hatırlatıyor. Demir Ökçe, emek ile sermaye arasındaki çelişkinin uç sınırında faşizmin nasıl palazlanıp ortaya çıkacağının önsezilerini okura sunuyor. London, büyük kentlerin, sermaye birikim süreçleri sonucunda “gettolara” dönüşeceğini bu metniyle ilk görenlerdendir. İşçi sınıfının yoksulluğu, eğitimsizliği, sağlık hizmetlerinden yoksun sersefil hayatı, onun ölümünden yıllar sonra da bir gerçek olarak kaldı.

Demir Ökçe adlı romanın ana  temaları

Sosyalizme göre kapitalizmin işçi sınıfı hakkında en ufak bilgisinin olmadığını ve bununda düşünme yöntemlerinin hatalı olmasından kaynaklandığını Ernest ifade ediyor. Kapitalist sistemin “metafiziğe dayalı bir yöntemle” hareket ettiğini belirtiyor. Buna dayalı olarak kapitalistler kendilerinin yarattığı dünyayı gerçek dünya olduğunu sanıyor. Sosyalizme göre kapitalizm içinde yaşadığı dünyayı tanımıyordu. Metafiziği eleştiriyor ve inkâr ediyor. Metafizikçilerin insanlık için yaralı sayılabilecek hiçbir şeylerinin olmadığını vurguluyor. Metafizikçileri sihirbaz bir büyücü olarak değerlendiriyor.

“Akılı kafalar gerçeği bulmak için uzun, zahmetli ve sonuçsuz uğraşlara girişmişlerdi; çünkü gerçeği aramak için gökyüzüne uçmuşlardı; ayakları yerden kesilmeyip, güzelim topraklarda kalsalardı, gerçeği kolayca bulabilirlerdi.” Gerçek algısı gerçek ne olduğu belirsizdir. Kapitalist zihniyete göre sosyalizmin söyledikleri saçmadır. Hep sosyalizmin üstünlüğü dili vardır.

Ernest, kilisenin işçi sınıfını tanımadığını ve kapitalist sınıfa hizmet ettiğini savunuyor. Kilisenin kapitalizmin kurulu düzenine eleştiri getirecek bir faaliyet ve bilgilendirmenin yapmadığını söylüyor. Kilisenin toplumun gerçeğini görmeden sadece metafizik içerikli vaazlarla kapitalist sistemi beslediği belirtiyor. Vaizlerin memur olduğunu ve sistem hakkındaki eleştirileriyle işleri kaybetme yüzünden ne hale geldiğinin tablosunu ortaya seriyor. Kilisenin Hz İsa’nın öğretilerinden uzaklaştığını ifade ediyor.

Ernest sınıf çatışmasına, emek ile sermaye arasındaki uzlaşmazlığa, çıkar çatışmasına sürekli vurgu yapıyor. Sosyalistlerin çıkar çatışmasının ortadan kalkması için çabaladığını sürekli belirtiyor. Ernest insanın bencil olduğunu bencil olmayan insanın az hatta yok olduğunu söylüyor. Emekçilerde, kapitalistlerde bencil olduğundan paylaşımda elinden geldiğince fazlasını almak isteyecektir. Eğer bir şey sınırlı ise ve iki insan bu şeylerden mümkün olduğunca fazla şeyler kapmak istiyorsa burada emek ile sermaye arasında bir çıkar çatışması söz konusu olacaktır.

Sermayenin çalışmayı sağladığını; emeğin ise karı ortaya çıkardığını vurgulayan Ernest, emeğin olmaması durumunda sermayenin de olmayacağını belirtiyor. İşçinin çalışması sonucu, sermaye sahiplerine düşen şey kar olurken işçiye düşen ise ücret oluyor. Kar – ücret ayrımı yapıyor.

18 yüzyılın sonlarına doğru toplum yaşamına makinelerin girişi ve fabrikaların gelişmesiyle, çalışan büyük emekçi kitleleri topraktan sökülüp ayrıldığını,  eski çalışma düzeni bozulduğunu, çalışan insanlar köylerinden sürülüp, sanayi şehirlerine doluştuğunu söylüyor. Analar ve çocukların değişim sonucu makinelerin başında çalışmaya başladı. Aile yaşamının yok olduğunu, kiliselerin ise buna göz yumduğunu Ernest ifade ediyor.

Ernest’e göre kapitalistlerin giydiği elbisede kan lekesi, yediği yemeklerde kan kokusu, evlerinin lüks çatılarında insanlarını kanının aktığını belirtiyor. İşçi sınıfının makinelerle mücadelesine ve yorgunluk esnasında meydana gelen kazalara değinen Ernest; özellikle işçi sınıfına karşı tüm toplumsal tabakaların kapitalistlerin elinde olan güce göre davranmalarını inceliyor. (Hukuk, gazete, bilim adamları, kilise ve işçi sorumlularının tavrı) Ve işçilerin hem sendikal hakları hem de hukuksal haklarının nasıl kısıtlandığını inceliyor. Sanayi toplumuyla büyüyen uygarlığın kan üzerine kurulduğunu söylüyor.

Ernest’ göre işçiler de fabrikatörler de özgür değildi. Herkes makinenin kölesiydi. İnsanların çeşitli kaygılar adına nasılda kendileriyle çelişen nice şeyler yaptığını belirtiyor. Mücadelelerinin, zenginlerin ellerindekini almak olmadığını bu zenginliğin bütün kaynaklarını, bütün madenlerini, demiryollarını fabrikalarını mağazalarını ele geçirmek olduğunu vurguluyor. İktidar ve insanlığın kaderinin dizginlerini elimize almak istiyoruz diyor. Devrimin bu olduğunu ve bu işin oldukça tehlikeli olduğuna değiniyor. Sosyalistleri, bugünün akıldışı toplumunu yıkıp, onun malzemeleriyle geleceğin akılcı toplumunu kurmak için savaş veren devrimciler olarak sunuyor.

Sermaye sahipleriyle işçi ve emekçilerin farklı hukuksal muamelelere ve ahlak kurallarına sahip olduğunu vurgulayarak sermaye sahiplerini bu iki alanda nasılda serbest hareket edebildiğine işaret ediyor. Herkes kendi sınıflarının ahlakıyla hareket ediyordu.

Ernest’e göre kapitalistler toplumu kötü yönetmişlerdir. Bu kötü yönetimin altında bencillik duygusu vardı. Bu duyguyla sermayenin birleşmesi insanlığı mezbahaya çevirmiştir. Sosyal örgütlenme ve makinelerin kullanılması sayesinde, çağdaş insanın üretme gücünün mağara adamınınkinden bin kat arttığını söyleyen Ernest; bu artıştaki olumsuz sonuçların sorumluluğunu kapitalist sınıfa yüklüyor.

Sosyalistlere göre işçi sınıfının kapitalist düşünceye öğretmek istediği; hakka, hukuka, adalete ya da insanlığa çağrı onlara hiçbir fayda vermeyecektir. Hukuksuz engellemelerin ve artan haksızlıklar sonucu toplumda çatışmanın kaçınılmazlığına Ernest değiniyor. Dünya tarihinde hiçbir toplumun şimdi olduğu kadar hızlı bir değişim geçirmediğini vurguluyor. Bu değişim sonucu toplumsal hayatta ciddi sorunlar ortaya çıktığını belirtiyor.

Kapitalist sistem kendisine karşı çıkanları önce sert tepkilerle yok etmek isterken saha sonra onlara karşı duranları bazı tekliflerle amacından saptırmak ister. Özellikle sosyalist öncüleri kendi kontrollerine almak için onlara cazip teklifler sunarlar. Ve emekçi önderlerini bu yolla satın almaya çalışırlar.

“Her bir zengin evine bir hırsız alsın, ona kardeş gibi davransın. Birkaç talihsiz kadın alsın, onlara kardeş gibi davransın. O zaman San Francisco’da ne polise gerek kalacak ne de mahkemelere. Hapishaneler hastanelere dönüşecek, suçluyla birlikte suç ta yok olacak.” Yoksullara yalnız paranızı değil, kendimizi de vermeliyiz diyor. İsa’nın yaptığını yapmalıyız. İşçileri İsa’nın kuzularına benzeten Ernest, kapitalizmin İsa’nın kuzularını acımazca ezdiğini söylüyor.

Ernest özellikle büyük kapitalistlerin de büyümeye aday küçük sermaye sahipler, ininde küçük esnafı yutmak için uğraştığını belirtiyor. İşin acınan tarafı bu küçük sermaye sahiplerinin işçilerle görünüp emekçiye süreç içerisinde nasıl yüz çevirdiklerini anlatıyor.

Kapitalistlerin gözünde hayatın kâr olduğunu ve dünyaya sadece para kazanmak için geldiklerine olan inançlarını sorguluyor. Emekçiler sermaye sahiplerine karşı duramadıkları için tüm öfkelerini makinelerinden çıkarıyor. Makinelerin dişlerine levyeleri koyarak onları zarar uğratıyor. Bu ani öfke aslında emekçilere daha çok zarar veriyordu.

Ernest’e göre kapitalist sermaye sahipleri iş eğitimi ve görmüş; fakat sosyal bilgilerden hiçbir haberleri yoktu. Toplumsal hayatta var olan dayanışmayı onlar yok etmişlerdir. Rekabet düşüncesi insanları birbirine düşürmüştür. Rekabeti olumsuz görüyor. Ernest; tröstlere, büyük sermaye sahiplerine karşı şu teklifi yapıyor: Gelin bu güzelim makineleri, daha yetkin ve ucuz üretim yapan bu makineleri yok etmeyelim. Gelin, biz ele geçirelim bunları. Onların yüksek verimliliğinden ve ucuza mal üretmelerinden faydalanalım. Onları biz işletelim ve bu üretim araçlarına biz sahip olalım.

Kapitalistlere göre sosyalizmin gerçekleşmesi olanaksız iken sosyalistlere göre bu kaçınılmaz bir durumdur. Sosyalizme göre küçük kapitalistlerde büyük kapitalistlerde tarih sahnesinden silinecektir. Evrim süreci hiçbir zaman geriye işletilemezdi. Bu süreç büyük birleşmelerle sosyalizme doğru akacaktır. Böylelikle bütün dünya ülkeleri için güzel bir dönem başlayacak. Makineler hayatı ezmeyecek, daha mutlu hale gelecek. Bizler güzel ve mükemmel makineler yapacağız. Artık tüketilmeyen üretim fazlası olmayacak çünkü kâr diye bir şey kalmayacak.

Toplumda üç sınıf insan vardı: Birincisi; zengin bankerlerden oluşan, demiryolu imparatorlarından, büyük şirket yöneticilerinden ve tröst krallardan oluşan plütokrasidir. İkincisi orta sınıftır. Bunlar çiftçiler, tüccarlar, küçük üreticiler ve meslek sahiplerinden oluşur. Üçüncüsü sınıf ise proletarya, ücretli emekçilerden oluşur. Sosyalizme göre orta sınıf önemlidir. Eğer orta sınıf kendileriyle olmazsa üst sınıflar tarafından alt sınıflara indirileceğini Ernest söyler. Orta sınıf, aslanla kaplan arasında kalan masum bir kuzudur.

Halkın eğitiminin kapitalistler tarafından idare edildiğini vurgulayan Ernest, sistemin ve özellikle yayın hayatının bu kapitalistler tarafından nasıl sahiplendiğini kitabında anlatıyor. Basının, karşı basının eylemlerini ve görünürlülüğünü nasıl yok ettiği üzerinde duruyor.

Kapitalistler sosyalizmin seçimle başa gelmesine de devrimle başa geçmesine de karşı duruyor. Onları sendikaları yanına çekerek yıpratmaya çalışıyor. Mensuplarının tehditlerle yok ediyor. Ernest’e göre sosyalizmin iktidarlığı seçimle olmayacaktır. Çünkü kapitalist yapı buna hiçbir zaman müsaade etmeyecek onun için tek yol devrimdi. Bu ise çok zor ve meşakkatliydi. Sonunda işkence ve ölüm vardı.

Ernest toplumdaki fakirliği yok etmek için fakirlere yardım eden Piskoposa şunu söylüyor: Bu yardımların işe yarayamayacağını, sefaletin bir ülsere benzediğini, yardımlarla ağrının azaltılamayacağının, kökünden kazınması gerektiğini söylüyordu. Onun önerdiği reçete basitti; işçiye emeğinin ürününü ve işbaşında saçları ağarttıktan sonra, emekli maaşı vermek. Bunlar olsa sokakta dilenen kalmayacaktır. İnsanın midesi boş iken ruhunun düzelmesinin de imkânsız olduğunu söylüyor.

Ekonomik çatışmaların ardından, genellikle silahlı çatışmalar geldiğini belirtiyor. Marks’ın görüşüne göre bundan sonra kapitalist hükümetler kurulur. Ernest modası geçmiş kısmi grev ya da boykot yönteminizin başarısızlığa uğradığını görmeniz lazım diyor sosyalistlere. Klasik metotlarla, işlevsiz silah ve yumruklarla kapitalist orduyla mücadele edilemeyeceğini sürekli söylüyor. Sınıflar ve kastlar üzerine kurulmuş bütün sistemler, içlerinde kendi çöküşlerinin tohumlarını saklarlar. Bu sistem sınıflar üzerine de kurulmuşsa, kastların oluşmasını engellemek mümkün değildir.

Kapitalistler işçilerin yükselen öfkelerini azaltmak için bazı kar ortaklıkları ve benzeri çözümler ortaya atıyor. Ancak bu kar ortaklı saçma hatta olanaksızdı. Kar ortaklığı, ancak genel bunalım içinde bazı özel durumlarda başarılı olabiliyordu. Proletaryaya yardım ediyorlar onlara barınma imkânı veriyorlardı. Çatışmaların en zor zamanlarında Ernest’e görev üç yönlü çalışma yapmak gerekiyordu: Birincisi, oligarşinin gizli aşanlarını aramızda temizlemek. İkincisi, genel gizli devrim örgütünün dışındaki mücadele gruplarını oluşturmak. Üçüncüsü, oligarşinin bütün bünyesine, işçi kastlarına, özellikle telgraf, sekreter, kâtip sendikalarına, ordunun içine ajan provokatörlerin arasına sızmak. Ernest’e göre Demir Ökçe para verebilir, zevk ve huzur kentlerinde yaşama şansı önerebilirdi. Bizim sağlayabileceğimiz şey ise soylu bir amaca hizmet etmekten duyulan gururdan başka bir şey değildi. Oysa davalarına bağlı kalanların ücreti; tehlike, ölüm ve işkence oluyordu. Devrim bizim için dini bir nitelik kazanmıştı. Onun mihrabına tapıyorduk bizi onun kutsal ruhu aydınlatıyordu kadın erkek hepimiz kendimizi davaya adıyoruz. Bizi bu yola iten neden doğruluğa olan susuzluğumuzdur.

Oligarşinin en büyük gücü, yaptıklarının doğru olduğuna inanmasıdır. Oligarşi sınıflar yapılacak devrimi ajanlar tarafından öğrenip gereken kuvvetleri harekete geçiriyor. Onları terörist ilan edip bazı terör olaylarından onları sorumlu tutuyor. Kaybettikleri halde Ernest sonsuza kadar yenilmediklerini dile getiriyor. Kaybettiklerimizden çok şeyler öğrenip daha bilgili ve disiplinli olarak yine meydanlar çıkacağız der Ernest.

(Mehmet Maksut / İslam ve Hayat)