Filistin’de yer adlarının İbranileştirilmesi

Eski İsrail Başbakanı David Ben-Gurion’un “Arapça sokak isimlerinden kurtulmalıyız, onların bu topraklardaki siyâsî varlıklarını kabul etmiyor oluşumuz gibi ruhânî varlıklarını da kabul etmiyoruz” ifadesi aslında sinsi bir stratejinin de dışa vurumuydu:

Eskiye dair olanın yani Arapçanın kökünü kazımak, onun yerine İbranice isimlerle yeni bir düzen oluşturmak..

Birleşik Krallık Filistin Mandası, 1948 İsrail’in kurulması akabinde, 1967 işgali bu İbranileştirme sürecinin hız kazandığı zamanlar olmuştu.

• Öyle ki 2004 tarihine ait bir çalışma, içerisinde köylerin, kasabaların, harabelerin, vadilerin, nehirlerin, dağların ve daha nicelerinin yer aldığı yaklaşık 7000 yer adının İbraniceye çevrildiğini söylüyordu.

Bu rakam günümüze gelinceye kadar hiç şüphesiz artış göstermişti. İlk “Aliyah”ın (dünyanın çeşitli noktalarından Yahudilerin İsrail’e göçleri için kullanılan tabir) gerçekleştiği 1880 yılından itibaren görülen yer isimlerinin İbranileştirilmesi hadisesi, İngiliz Mandası döneminde çok daha sistemli bir hâl almıştı. Yahudi Ulusal Fonu tarafından satılan alınan topraklarda yapılan bu işlem ileriki zamanda çok daha geniş bir coğrafyayı kendisine hedef olarak belirlemişti. Bizzat Yahudi Ulusal Fonu tarafından kurulan Yerleşimler için İsimler Komitesi bu gayeyi gerçekleştirmek için düşünülmüştü. Bu komite bir Rus yahudisi olan Menachem Ussishkin liderliğinde çok sayıda yerleşim yerine isim vermişti.

İleriki yıllarda Yeshayahu Press tarafından kurulan Ulusal İsimlendirme Komisyonu işleri çok daha sistemli bir şekilde yapma maksadı taşıyordu.

Mescid-i Aksâ’nın güney ucundaki kısmı oluşturan Burâk Duvarı’nın “Ağlama Duvarı”, Kudüs’ün “Yeruşalim” olarak isimlendirilmesi bunlardan sadece iki örneği oluşturuyordu. İbranileştirme faaliyetlerinin günümüzde de devam ettiği Filistin’de çok sayıda sokak ismi değiştirilmişti.

Mescid-i Aksâ’ya çıkan bir sokağın Arapça ismi 6 gün savaşında Mescid-i Aksâ’yı zaptettiğini ilan eden İsrailli genelkurmay başkanı Mordechai Gur olarak değiştirilmişti. Osmanlı sultanı Kânûnî’ye nisbetle Sultân Süleymân olan sokağın ismi ise 2017 yılında gerçekleşen saldırı neticesinde hayatını kaybeden Hadas Malka anısına değiştirilmişti.

Değiştirilen isimler sayılamayacak kadar çoktu. Bâbuzzâhire Caddesi’nin İsrailli general Amir Drori olarak değiştirilmesi bu örneklerden bir diğeriydi.

(Yusuf Sami Kamadan / Mecra)