Suriye'de Beşşar Esad rejiminin, ülkede bir yıldan beridir devam eden isyan hareketini bastırmak ve mevcut liderlik koltuğunu korumak için hazırladığı yeni anayasa taslağı dün halkın oyuna sunuldu. Esad'ın ilan ettiği reform programı çerçevesinde hazırlanan yeni anayasanın refeanduma götürüleceği, Humus'ta çok sayıda kişinin hayatını kaybettiği olayların ardından ilan edilmişti. İsyanı yöneten muhalif hareket şüphesiz boykot çağrısı yaptı ve halka sandığa gitmemeleri yönünde uyarıda bulundu. Ancak çağrının etkili olamadığı başkent Şam'da, bazı kenar mahalleler haricinde sabah erken saatlerden itibaren oy verme merkezlerine giden vatandaşlar, genel olarak yeni anayasa taslağının olumlu olduğunu iddia etti.

KATLİAM ŞEHİRLERİ KAPALI KUTU

Humus, Hama, Dara ve İdlib gibi, isyanın kalbi konumundaki kentlerde ise sandıkların kurulup kurulmadığı dahi bilinmiyor. Dolayısıyla referandumda Baas Rejiminin tipik uygulamalarından biri yaşandı. Oylamanın özgür bir ortamda yapıldığını ve sonuçların Suriye halkının görüşünü yansıttığını söylemek mümkün değil. Türkiye'den giden gazeteciler olarak Şam ve çevresini gözlemleyerek gerçek bulgulara ulaşmamız önemli ölçüde engellendi.

Şehir merkezinde ve neredeyse tamamı resmi dairelerde kurulan sandıklarda ancak oy kullanımını gözlemlememize izin verildi. Şam'ın çevre mahalleleri El Mezze, Duma, Zabadani gibi kasabalara gitmemiz ise "tehlikeli olur" gerekçesiyle engellendi

GÖZ GÖRE GÖRE OYLAMA

Resmi tatilin Cuma ve Cumartesi günleri olduğu bilinen Suriye'de referandum günü olarak tatil olmayan Pazar gününün belirlenmesi dikkat çekti. Sandıkların çoğunun resmi hükümet binalarına ve resmi gazete binasına kurulduğu şehirde sivil halkın oy kullandığı okullara gitme isteğimize de olumsuz cevap verildi. Ayrıca vatandaşların resmi binalara girmek zorunda kalmasının nedeni izah edilemedi. Sandık başına giden kişilerin oy pusulasını sandık görevlilerinin gözü önünde işaretleyip sandığa atmaları da soru işaretlerine yol açtı. Dahası tek olan oy pusulasının üzerinde biri yeşil ve üstünde "EVET" diğeri gri ve üst tarafında "HAYIR" yazan iki daire yer alıyor. Oy kullanacak kişi bu dairelerden birine çarpı işareti koyarak sandığa atıyor. Oy kullanan kişinin ismi ve nüfus kağıdı numarası hazır boş cetvellere yazılarak kayıt altına alınıyor. Seçmen kütükleri, seçmen kartı olmadığı gibi, parmak boyama gibi bir önlem de alınmıyor. Oy kullananlar dijital ortamda da kayıt altına alınmadığı için bir kişinin istediği kadar oy kullanabileceği bir sistem uygulanıyor.

ADIM BAŞI SİVİL POLİS

Şam sokakları ise görece sakin ve normal akışında. Ancak vatandaşlarla konuşmaya çalıştığınızda önce etrafına korkuyla göz gezdiriyor. Bu neredeyse herkeste refleks haline gelmiş durumda. Vatandaşlarla konuşmak için ara caddelere yöneldiğimizde bir kaç cümle konuşmadan, ortalama beş dakikada bir sivil polis beliriyor. Üstelik farklı noktalarda farklı kişiler karşınıza çıkıveriyor. Çoğu kimse konuşmak istemiyor. Konuşanlar ise önceden hazırlık yapmışcasına "duyduklarınızın yüzde 90'ı yalan" diyor. Bu cümle çarşı-pazardaki her 10 kişinin sekizinden duyulabilir.

ANAYASA TASLAĞINDA NE VAR?

Esad ve Baas partisinin belirlediği 25 kişilik heyet tarafından hazırlanan anayasaya taslağında çok partili sistemi öngören maddeler, devlet başkanının süresini iki dönem ile sınırlayan, özel gazetelerin yayınına imkan tanıyan düzenlemeler yer alıyor. Yeni anayasada Devlet Başkanı'nın Müslüman olması şartı da yer alıyor ve bu da yeni bir tartışmayı gündeme getiriyor. Özellikle Hristiyanlar ve sol kesimler bu maddeye tepki gösteriyor. Anayasanın kabul edilmesi durumunda Nisan ayında milletvekili seçimleri yapılacak, 2014 yılında da Devlet Başkanlığı seçimleri. Anayasa taslağının girişi de bu işin göstermelik olduğuna dair ipuçları taşıyor. Girişte normal anayasalarda görülmedik şekilde "Suriye'nin yaşamakta olduğu özel şartlar ve sorunlardan dolayı bu taslak hazırlanmıştır." deniliyor.

(Hikmet Gök / Yeni Şafak)