İnsanların işlerinde birbirlerine danışmaları tarih boyunca vardır. En azgın liderler bile birçok konuyu çevresindekilere danışmıştır. Günümüzde demokrasi ile danışmada çoğunluk esası ortaya çıkmış ve çoğunluğun dediği kabul edilmeli anlayışı yerleşmiştir. Bu anlayış tamamen her alanda uygulanabilir değildir. Mesela; çoğunluk şeriat, hilafet isteyemez.

Bu yazımızda istişare merkezli çalışmalardaki sorunlar ve yanlış üzerinde olacaktır. Ama önce Lider ve yönetici arasındaki farka bir göz atalım. Liderlik ve yöneticilik birbirlerine yakın kavramlar olmakla beraber eş değer sözcükler değildir. lider; başkalarını etkileyebilen, nereye, nasıl gidileceğini gösteren, hedef ve misyon koyan yani yol gösteren rehber bir kişidir. Yönetici ise, başkaları tarafından o pozisyona getirilmiş, başkaları adına çalışan, önceden belirlenmiş hedeflere ulaşmak için çaba gösteren, işleri planlayan, uygulatan ve denetleyen kişidir.

Warren Bennis (Barın, S.13, 1999), yöneticilik ve liderlik arasındaki farkları şöyle anlatmaktadır: “Yöneticilik ile liderlik arasında derin farklar vardır. Her ikisi de önemlidir. Yöneticilik uygulamaya koymak, işleri yürütmek, yönetim ve sorumluluğu üstlenmek anlamına gelir. Liderlik ise etkilemek, tutulacak yolu ve yönü seçmek, davranışları ve görüşleri yönlendirmektir. Aradaki fark çok önemlidir.  Yöneticiler işleri doğru yaparlar, liderler ise doğru işleri yaparlar. Bu farklar, bir yandan gelecek perspektiflerini ve kararlarını gerektiren görev ayırımında ortaya çıkarken öte yandan da günlük işlerin doğru yapılması, yani verimlilikte belirginleşir.” 

İstişare Merkezli

İstişare merkezli çalışmalarda uzak veya yakın zamanlı olsun olmasın her konu, mesele istişare edilir/edilmelidir. Lider yerine sınırları istişare tarafından çizilmiş yönetici, başkan adıyla anılan kişi istişareyi idare eder.

İstişare merkezli olduğundan yönetici kendi başına karar alma, yönlendirme yetkisi yoktur. Bu tür faaliyetlerde bulunduğunda istişare tarafından uyarı veya görevden alınma durumunda kalır ki bu duruma düşmemek için istişareye ters düşmemeye çalışır.

İstişare merkezli çalışmalarda çoğunluk hangi eğilime, yönelime, damara sahip ise çalışma o yöne doğru kayar ve alınan tüm kararlar bu çoğunluğun istediği yönde olur. Çoğunluk çalışmayı buna göre yapılandırır. Öncelikleri aslında kendi öncelikleri haline gelir/gelmiştir.

Lider merkezli de lider nasıl değişmez ise İstişare merkezli çalışmalarda da çoğunluğa sahip damar, grup, ekip hiç değişmez. Kendi gibi düşünmeyen, muhalif, eleştiren istişare üyelerini değiştirerek yol almaya çalışır. Alınan yeni üyelerin sözde ekip ruhuna ters olmayacak kişilerden seçildiği iddia edilir.

Yönetici bir lider değil sekreter konumunda veya meclis başkanı gibi “kabul edenler, etmeyenler” şeklinde bir idareci konumundadır. Çoğunluğun kararına karşı gelemez veya azınlığın fikrini uygulayamaz. Yönlendirmek, etkilemek görevi yoktur.

İstişare merkezli çalışmalarda farklı sesler, eleştiriler çoğunluğu elinde tutan grup, ekip tarafından dikkate alınmaz veya geçiştirilerek, üstü örtülerek işler yürütülür. Bu tür çalışmalarda durumu fark edip sonuç alamayacağını düşünen tabandan ayrılmalar olur. Tavandan ayrılmalar istisnadır.

Lider merkezli çalışmalarda diktatörlük doğabilirken İstişare merkezli çalışmalardastatüko, derin yapı doğabilmektedir.

İstişare merkezli çalışmalarda lider olmadığından lider ve lider vasfına sahip kişiler ya gizlenir ya ayrılır veya vasıfları körelir. Lidere itaat, bağlılık kültürü oluşamaz ve ilerde bir lider çıkarmaya kalksa bu İstişare merkezli çalışma çıkardığı lidere itaate hazır kimseyi bulamaz ki öncelikle istişarenin kendisi buna hazır değildir. “İlerde aramızdan bir lider çıkacak” söylemi ile çalışmayı yıllarca böyle yürütürler ve o lider oradan asla çıkmaz.

İstişare merkezli çalışmalarda herkes birbirini idare etmeye veya çoğunluğa muhalif olmamaya ve koltuklarını korumaya çalışır hale gelirler.

İstişare merkezli çalışmalarda çoğunluğun içinde gizli bir lider vardır ama o da bu sistemin çökmemesi için veya kendisini de yok etmemesi için sessiz kalmaya ve işleri bu şekilde yürütmeye devam eder.

İstişare merkezli çalışmalardaki en büyük çelişki taban ile yaptıkları istişarelerdeki çoğunluğunun fikrine göre karar almak yerine yine istişaredeki çoğunluğun görüşüne göre karar alırlar. Tabana danışmak değil dinlemek ile göz boyanır.

Diğer yazımızda Kur’an ayetleri ışığında sünnetullah’a uygun anlayışı ortaya koymaya çalışacağız. İnşaAllah.